izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Ucdantutma sözü zərf və sifət kimi işlənən bir söz olub, "fərq qoymadan, ayırmadan, arada buraxmadan, hamını, başdan-başa, bilavasitə bir-birinin ardınca, bir-bir" mənalarını ifadə edir. Etimoloji baxımdan, söz iki hissədən ibarətdir: "uc" və "dantutma". "Uc" sözü "kənar, qıraq, son" mənalarını ifadə edir. "Dantutma" isə "dişləmə, sıx tutma, ardıcıl tutma" kimi mənalara malik bir birləşmədir. Beləliklə, "ucdantutma" sözü əslində "kənarlardan, sonlardan tutma, qıraqlardan tutub sıx bir-birinin ardınca, başdan-başa, fərq qoymadan" mənasını verir.

Sözün işlənməsindəki incəliklərə diqqət edək. "Ucdantutma" zərf kimi işləndikdə bir hərəkətin necə yerinə yetirildiyini göstərir: "O, ucdantutma bütün məsələləri həll etdi." bu cümlədə "ucdantutma" zərfi hərəkətin (məsələlərin həll edilməsinin) ardıcıl və tam şəkildə həyata keçirildiyini bildirir. Heç bir məsələni buraxmadan, hamısını ard-arda həll edib.

Sifət kimi istifadə edildiyi zaman isə "ucdantutma" bir əlaməti, xüsusiyyəti ifadə edir: "Onun ucdantutma təhsili var idi." burada "ucdantutma" təhsilin tam, boşluqsuz, başdan-başa olması mənasını ifadə edir. Yəni, təhsil prosesində heç bir boşluq, qaçış olmayıb, bütün mərhələləri əhatə edib.

Qeyd edək ki, "ucdantutma" sözü daha çox yazılı dilə xasdır və danışıq dilində nadir hallarda işlənir. Sözün sinonimləri arasında "ardıcıl", "ard-arda", "tam", "başdan-başa", "ardı-arası kəsilmədən" və s. sözlər göstərilə bilər. Ancaq bu sinonimlərin heç biri "ucdantutma"nın ifadə etdiyi tam mənanı tam olaraq əks etdirmir. "Ucdantutma" sözünün özünəməxsus bir leksik mənası vardır və onu tam dəqiqliklə başqa sözlərlə əvəz etmək çətindir.

Ümumiləşdirərək deyə bilərik ki, "ucdantutma" sözü konkretlik, tamlıq, ardıcıllıq, kəsilməzlik kimi anlayışları ifadə edir və müxtəlif kontekstlərdə zərf və sifət kimi müxtəlif mənalı çalarlarla işlənə bilir. Bu sözün ifadə etdiyi nüanslar onu digər sinonimlərdən fərqləndirir və leksik sistemimizdə özünəməxsus yer tutur.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz