Usanma: "Usanmaq" felindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə sadəcə olaraq "usanmaq" felinin isim halı kimi göstərilməsinə baxmayaraq, "usanma"nın mənası daha çoxlu nuanslar ehtiva edir və yalnız "usanmaq hərəkətinin nəticəsi" kimi deyil, həm də özünəməxsus semantik yük daşıyır. Bu yük, əsasən, hərəkətin davamlılığı və onun nəticəsində yaranan psixoloji və ya fiziki tükənmə hissini ifadə edir.
Mənşəyi: Sözün mənşəyi Türk dillərinə aiddir və "us- " kökünə söykənir. Bu kök, "bitmək", "tükənmək", "yorulmaq" mənalarını ifadə edir. "Usanma" sözü, bu əsas kökə "-ma" isim əlavəsinin artırılması ilə yaranmışdır. Bu əlavə, hərəkəti, halı və ya keyfiyyəti ifadə edən ismi yaradır.
Məna nüansları: "Usanma" sadəcə bir işin edilməsindən bezmək deyil, həm də işə olan marağın azalması, həvəsin qırılması, qüvvənin tükənməsi, yorgunluq və hətta bezginlik kimi hissləri ehtiva edə bilər. Məsələn, "İşdən usanma" yalnız işləməkdən bezmək deyil, həm də işə olan marağın itməsi, yorgunluq və əsəbiliyin yaranmasını ifadə edir. "Söhbətdən usanma" isə söhbətin maraqsız olması, təkrarlanan mövzular və söhbətə olan diqqətin azalmasını bildirir.
Cümlədə işlənməsi: "Usanma" sözü müxtəlif cümlələrdə müxtəlif funksiyalarda işlənə bilər:
- Onun davamlı işləməsindən usanma onu xəstəliyə gətirib çıxardı. (Subyektin vəziyyətini ifadə edir)
- Davamlı təkrarlardan usanma dərslərin səmərəsini azaldır. (Nəticəni ifadə edir)
- Onun usanması açıqca görünürdü. (Halı ifadə edir)
- Bizim usanmağımızın səbəbi yorğunluqdur. (Səbəbi ifadə edir)
Qısaca: "Usanma" yalnız "usanmaq" felinin isim halı olaraq deyil, daha geniş məna spektrinə malik bir söz olaraq dəyərləndirilməlidir. Bu söz fərqli kontekstlərdə müxtəlif psixoloji və fiziki vəziyyətləri ifadə edə bilir.