izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Üslü (ərəb. اُسْلُوب - üslûb) sifəti qədim Azərbaycan dilində "ağıllı, dərrakəli, zəkalı, fərasətli" mənalarında işlənmişdir. Bu məna, əsasən, intellektual qabiliyyətləri, yəni düşünmə, mühakimə yürütmə və anlayış qabiliyyətini ifadə edir. Sözün kökü ərəb dilindən gəlir və ədəbiyyatda, xüsusilə də şeir və nəsrdə ifadə tərzinə, yazı üslubuna aid olsa da, qədim Azərbaycan dilində insanın ağıl və zəka səviyyəsini bildirmək üçün işlədilmişdir. Müasir Azərbaycan dilində bu mənada az istifadə olunur, daha çox "ağıllı", "dərrakəli", "zəkalı" kimi sinonimləri üstünlük təşkil edir.

Sözün ikinci mənası "ədəbli, tərbiyəli, ağıllı-kamallı" olmaqdadır. Bu isə insanın davranışlarını, sosial davranış qaydalarına riayət etməsini və ümumi mədəniyyət səviyyəsini əks etdirir. Bu mənada "uslu" sözü, əxlaqı, tərbiyəsi və davranışları ilə seçilən şəxsi təsvir etmək üçün işlənir. "Ağıllı-kamallı" ifadəsi isə həm intellektual, həm də mənəvi cəhətdən yetkinliyi bildirir.

Verilən misal cümlə ("Yadımdadır onun: “Gözəl balam usludur; Yoxsa nağıl söyləmərəm”) sözün ikinci mənasını – yəni ədəbliliyi, tərbiyəli olmasını ifadə edir. Ana öz övladının ədəbli və tərbiyəli olduğunu vurğulayır. Nağıl söyləməməsi şərti isə uşağın yaramazlıq etməməsi, ədəbli davranması ilə bağlıdır. Beləliklə, cümlədə "uslu" sözü müsbət xarakteristikaya malik bir sifət kimi işlənir.

Qeyd etmək lazımdır ki, "uslu" sözü dilimizdə nadir hallarda işlənir və əsasən qədim ədəbiyyat nümunələrində rast gəlinir. Müasir Azərbaycan dilində onun sinonimləri daha çox istifadə olunur. Lakin sözün tarixi və mədəni əhəmiyyətini qeyd etmək vacibdir, çünki o, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasının bir hissəsidir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz