izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Uyuşmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, lüğətlərdəki qısa izahından daha geniş və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi təqdim oluna bilər:

Uyuşmaq, əsasən, hisslərin zəifləməsi və ya tamamilə itməsi ilə xarakterizə olunan bir vəziyyəti ifadə edir. Bu, müvəqqəti və ya daimi ola bilər. Fiziki və ya psixoloji səbəblərdən qaynaqlana bilər. Lüğətdəki "keyləşmək, keyimək, hissizləşmək, duyma qabiliyyətini itirmək" ifadələri uyuşmanın əsas əlamətlərini əks etdirir, lakin onun mürəkkəbliyini tam əhatə etmir.

Fiziki uyuşma, əsasən, sinir sisteminin müvəqqəti fəaliyyətinin pozulması nəticəsində baş verir. Bu, soyuqdan, sıxılmadan, travmadan, qan dövranının pozulmasından və ya müxtəlif xəstəliklərdən qaynaqlana bilər. Məsələn, "Soyuqdan əlləri uyuşdu" cümləsində uyuşma müvəqqəti və xarici amil - soyuqdan qaynaqlanır. Digər bir nümunə olaraq, uzun müddət ərzində eyni vəziyyətdə qalmaqdan əzələlərin uyuşması göstərilə bilər.

Psixoloji uyuşma isə daha mürəkkəb bir hadisədir. Bu, uzunmüddətli stress, depressiya, travma sonrası stress pozuntusu kimi psixoloji faktorlardan yaranır. Bu halda, insan ətraf mühitə və ya öz duyğularına qarşı duyarsızlaşa bilər, hissləri köntəllənir. Məsələn, "O, qəflətən başına gələnlərə uyuşdu" cümləsində psixoloji uyuşma ifadə olunur; insan yaşadığı hadisənin ağırlığını qavramağa və ona reaksiya verməyə qabiliyyətini itirir. Bu, bir növ müdafiə mexanizmi kimi çıxış edə bilər.

Etimoloji baxımdan, "uyuşmaq" feli "uy-uşmaq" şəklində də qəbul edilə bilər və "bir-birinə uyğun olmaq", "bənzəmək", "birləşmək" mənalarını da ehtiva edə bilər. Lakin müasir Azərbaycan dilində daha çox fiziki və ya psixoloji hissizləşmə mənasında işlənir. "Göyərçin uyuşan" ifadəsində isə "hərəkətsiz, donmuş" mənası üstünlük təşkil edir, yəni göyərçinin uyuduğu, hərəkətsiz olduğu anlamı verilir.

Nəticədə, "uyuşmaq" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsasında hisslərin zəifləməsi və ya tamamilə itməsi yatar. Bu zəifləmə müvəqqəti və ya daimi, fiziki və ya psixoloji səbəblərdən yaranmış ola bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz