Ümdə (ərəbcə أهمّ - əhəmm-dən) sifətdir. Ən əsas, ən mühüm, başlıca, birinci, əsaslı, önəmli mənalarını ifadə edir. "Ümdə" sözü, əsasən, bir məsələnin, vəzifənin və ya hadisənin digərlərinə nisbətən daha önəmli, daha çox diqqət tələb edən tərəfini vurğulayır. Sadəcə olaraq "əsas" sözünün sinonimi deyil, daha güclü bir vurğuya malikdir. "Əsas" sözü geniş bir məna kəsb edərkən, "ümde" daha spesifik olaraq ən vacib, ən önəmli olanı qeyd edir.
Misallar:
- Ümdə məsələ: Həll edilməsi vacib olan, digər məsələlərdən daha önəmli olan məsələ.
- Ümdə vəzifə: Yerininə yetirilməsi digər vəzifələrdən daha çox vacib olan vəzifə. Bu vəzifə başqa vəzifələrin yerinə yetirilməsinə də təsir göstərə bilər.
- Ümdə məqsəd: Əldə edilməsi istənilən başqa məqsədlərdən daha önəmli olan məqsəd.
- Kontekstdən asılı olaraq, "ümde" sözü "əsas", "mühüm", "vacib", "birinci dərəcəli", "başlıca" kimi sözlərlə əvəz edilə bilər, lakin bu əvəzetmələr hər zaman tam məna uyğunluğu təmin etməyəcəkdir.
"Nuxulular: Əvvələn, o cənabın ziyarəti ümdə mətləbdir" cümləsində isə "ümde mətləb" ifadəsi "əsas məqsəd", "ən vacib məsələ" və ya "hər şeydən öncə gələn məsələ" mənasını verir. Bu cümlədə, digər mətləblərin əhəmiyyətsiz olduğu deyilmir, sadəcə o cənabın ziyarətinin digərlərinə nisbətən daha vacib olduğu vurğulanır. "Ümdə"nin burada işlənməsi, o cənabın ziyarətinin həmin məqam üçün prioritet olduğunu açıq şəkildə göstərir.
Qısacası, "ümde" sözü, hər hansı bir məsələnin, vəzifənin və ya məqsədin digərlərinə nisbətən üstünlüyünü və vacibliyini vurğulayan bir sifətdir. Onun mənası, istifadə olunduğu kontekstdən asılı olaraq incə fərqlər göstərsə də, həmişə ən vacib olanı ifadə edir.