Ürəksiz sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "qorxaq", "cəsarətsiz" mənasını ifadə edən sifət və zərf kimi işlənir. Lüğətlərdəki "qorxaq, ağciyər, xoflu, cəsarətsiz" ifadələri bu sözün sinonimlərini əhatə edir, lakin "ürəksiz"in daha dərin bir konnotasiyaya malik olduğunu qeyd etmək vacibdir.
"Ürəksiz" sözünün əsasında "ürək" sözü dayanır. "Ürək" sadəcə fiziki orqan deyil, həm də cəsarət, qətiyyət, qəhrəmanlıq, mərdlik kimi mənəvi keyfiyyətlərin simvoludur. Ona görə də "ürəksiz" olmaq sadəcə qorxaq olmaq deyil, bu keyfiyyətlərdən məhrum olmaq, ruhun zəifliyi, qərarlılığın olmaması deməkdir. Sözün bu dərin mənası onu sadə sinonimlərdən fərqləndirir.
Misal olaraq verilən "Mən də qorxumdan ki mənə ürəksiz deməsinlər, quldurluğa getdim" cümləsində "ürəksiz" sözü yalnız qorxu hissini deyil, həm də bunun nəticəsində özünə olan inamsızlığı, özünü cəsarətsiz hesab etməyi ifadə edir. Şəxs özünü qorxaq hesab etməmək üçün, cəmiyyətin gözləmələrini qarşılamaq üçün hətta quldurluğa belə əl atmağa məcbur olduğunu bildirir. Bu, sözün psixoloji tərəfini daha aydın göstərir.
Ümumiyyətlə, "ürəksiz" sözü fərqli kontekstlərdə müxtəlif çalarlarda işlənə bilər. Məsələn, "ürəksiz insan", "ürəksiz hərəkət", "ürəksiz qərar" kimi ifadələrdə hərəkətlərin və qərarların arxasında duran qətiyyətsizliyi, cəsarətsizliyi və məsuliyyətsizlik hissini vurğulayır.
Dil tarixi baxımından, "ürəksiz" sözü türkiyə dilləri ailəsinə məxsusdur və "ürək" sözünün mənfi bir əlavə ilə birləşməsindən yaranmışdır. Bu mənfi əlavə, sözün mənasını tamamilə dəyişdirərək əks məna yaradır. "Ürək" sözünün müsbət yükü "ürəksiz" sözündə mənfi bir hala çevrilir.