Üşütmək sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "soyuqdan əziyyət çəkməyə səbəb olmaq" mənasını ifadə edir. Lüğətlərdəki sadə təriflər, sözün incəliklərini və kontekstə görə dəyişən mənalarını tam əks etdirməyə həmişə qadir deyil. Üşütmək, sadəcə soyuq hiss etdirməkdən daha çox, bədənin soyuqdan mənfi təsirə məruz qalması nəticəsində yaranan narahatlıq vəziyyətini ifadə edir. Bu narahatlıq fiziki (titrəmə, dişlərin qalxması) və ya psixoloji (qorxu, narahatlıq) xarakter daşıya bilər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "üşütmək" felinin kökü "üşümək" felindən törədiyini görərik. "Üşümək" isə soyuqdan titrəmək, soyuqdan əziyyət çəkmək mənasını verir. Beləliklə, "üşütmək" felinin mənası "soyuqdan əziyyət çəkməyə səbəb olmaq" kimi daha dəqiq təsvir edilə bilər. Bu, sadəcə hava şəraitinin səbəb olduğu soyuq hissini deyil, həm də bu soyuğun insanın bədəninə və əhval-ruhiyyəsinə mənfi təsirini əhatə edir.
Misallar vasitəsilə mənanı daha aydınlaşdıraq:
"Soyuq hava [Tərlanı] birdən üşütdü" cümləsində üşütmək, kəskin soyuğun Tərlanın bədənini birdən-birə soyuqlamağa məcbur etməsini, fiziki narahatlıq hissi yaratmasını bildirir. Bu, sadəcə soyuq havanın təsirini deyil, həm də onun bədənə mənfi təsirini ifadə edir.
"Çayaşağı əsən bu külək bütün kolxozçuları üşütdü və titrətd"i cümləsində isə üşütmək, küləyin səbəb olduğu soyuğun kolxozçulara verdiyi ümumi mənfi təsiri, onların titrəməklə müşayiət olunan soyuqluq hissi keçirmələrini göstərir. Burada üşütmək, geniş bir qrup insanın eyni zamanda fiziki narahatlıq yaşamasına səbəb olan amili təsvir edir.
Ümumiyyətlə, "üşütmək" sözü, müxtəlif kontekstlərdə, sadəcə fiziki soyuqluqdan əlavə, qorxu, narahatlıq, dəhşət kimi mənfi hissləri də ifadə edə bilər. Məsələn, "O qədər qorxdu ki, üşüdü" cümləsində üşütmək, psixoloji bir vəziyyətin nəticəsini ifadə edir. Beləliklə, sözün mənasını anlamaq üçün həmişə cümlənin kontekstini nəzərə almaq vacibdir.