Yadlaşma sözü "yadlaşmaq" felindən törəmiş bir isimdir. Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində ümumi olaraq "yad olmaq, yadlaşmaq halı" kimi tərif olunur, lakin bu tərif kifayət qədər geniş deyil və sözün bütün mənalı nüanslarını əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş bir şəkildə izah etmək üçün sözün mənşəyini və kontekstə bağlı istifadəsini nəzərə almaq lazımdır.
Etimalogiyasına nəzər saldıqda, "yad" sözünün kökü türk dillərindəki "ya-" (öz, özünə aid olmayan) morfemindən və "-d" əlavəsindən yaranır. Bu, "özünə aid olmayan" mənasını ifadə edir. "Yadlaşma" isə bu "yad" olma vəziyyətinin bir proses və ya hal olduğunu göstərir. Beləliklə, "yadlaşma" sadəcə "yad olmaq halı" deyil, bir şeyin və ya birinin özünə məxsus xüsusiyyətlərini itirməsi, tanımadığı bir vəziyyətə, mühitə, və ya mədəniyyətə uyğunlaşması prosesini və ya bu prosesin nəticəsini ifadə edir.
Bu mənada, "yadlaşma" fərqli kontekstlərdə müxtəlif mənalar kəsb edə bilər:
1. Coğrafi və ya mədəni yadlaşma: Yeni bir mühitə köçən bir insanın öz mədəniyyətindən, dilindən və adət-ənənələrindən uzaqlaşması və yeni mühitə uyğunlaşma prosesi. Məsələn, "Xaricdə uzun müddət yaşaması onun yadlaşmasına səbəb olmuşdu".
2. Sosial yadlaşma: Bir şəxsin öz sosial qrupundan, ailəsindən və ya cəmiyyətdən təcrid olunması, özünü yad hiss etməsi. Məsələn, "Şəhərin sürətli həyatı onun sosial yadlaşmasına gətirib çıxardı".
3. Psixo-emosional yadlaşma: Bir insanın özünü, hiss və düşüncələrini yadlaşması, özünü tanımaması, dərin ruhi sarsıntılar nəticəsində özünə yadlaşma hissi yaşaması. Məsələn, "Uzun müddət davam edən depressiya özünü yadlaşmasına səbəb olurdu".
4. Dil yadlaşması: Ana dilini uzun müddət istifadə etməməkdən yaranan ana dilini unutma və ya onu az bilmə halı. Məsələn, "Uzun illər xaricdə yaşayan Nərgiz ana dilini yadlaşdırmışdı".
Yekun olaraq, "yadlaşma" sözünün tərifi sadəcə "yad olmaq halı" ilə məhdudlaşmamalıdır. Bu söz, müxtəlif kontekstlərdə özünəməxsusluğun itirilməsi, uyğunlaşma prosesi və nəticəsi kimi fərqli mənalar daşıyır və bu mənalar daha geniş və dəqiq bir izah tələb edir.