Abak (Abaküs) [yun. ἀβάξ (abax)] – Qədim dövrlərdən bəri istifadə olunan hesablama vasitəsi və memarlıq elementinin adıdır. Terminin iki əsas mənası vardır: birincisi, memarlıqda istifadə olunan bir element, ikincisi isə hesablamada istifadə olunan bir vasitə.
Memarlıqda Abak: Abak, əsasən sütun başlığının dördbucaqlı, düz və ya bəzəkli yuxarı hissəsini təsvir edir. Bu hissə sütunun ağırlığını tağ, döşəmə və ya digər memarlıq elementlərinə ötürür. Abakın formasının və ölçülərinin müxtəlifliyi müxtəlif memarlıq üslublarını və dövrlərini əks etdirir. Qədim Yunan və Roma memarlığında geniş yayılmış abaklar daha sonra da barokko, rokoko və digər üslublarda müxtəlif variantlarda öz əksini tapmışdır. Sütunun estetik görünüşünə əlavə olaraq, abak konstruktiv bir funksiya da yerinə yetirir.
Hesablamada Abak (Abaküs): Abak, qədim Yunanıstan və Roma imperiyasında istifadə edilən mexaniki bir hesablama vasitəsidir. Adətən, ağacdan və ya daşdan hazırlanmış düz bir çərçivə üzərində yerləşdirilmiş, iplərə dizilmiş və ya oyulmuş xətlər üzərində hərəkət edən boncuklar və ya daşlardan ibarətdir. Hər bir xəttin və ya sütunun müəyyən bir onluq qiyməti olub, hesablama əməliyyatları bu boncukların yerini dəyişməklə həyata keçirilirdi. Abaküs, ədədləri əlavə etmək, çıxmaq, vurmaq və bölmək üçün istifadə edilən sadə, lakin effektiv bir vasitə idi və uzun müddət müxtəlif mədəniyyətlərdə, o cümlədən Şərqi Asiyada, geniş yayılmışdır. Müasir abaküsün variantları da mövcuddur və riyaziyyatın öyrənilməsində köməkçi vasitə kimi istifadə olunur.
Beləliklə, "abak" sözü həm memarlıqda, həm də hesablamada əhəmiyyətli bir tarixi və praktik əhəmiyyətə malik olan iki fərqli, lakin etimoloji cəhətdən bağlı anlayışı ifadə edir.