Acınacaqlı sifəti, əsasən, kədər, məyusluq, bədbəxtlik və ya ehtiyac içində olan bir vəziyyəti, şəxsi və ya hadisəni təsvir etmək üçün istifadə olunur. Bu söz, sadəcə olaraq "acımalı" və ya "rəhm edilməli" demək deyil; daha dərin bir məna ehtiva edir. Acınacaqlı bir şey, həm fiziki, həm də emosional olaraq çətinlik çəkən, köməyə, dəstəyə və ya mərhəmətə çox ehtiyac duyan bir vəziyyəti bildirir. Bu ehtiyac, bəzən açıq-aşkar, bəzən isə gizli, nəzərə çarpan ola bilər.
Acınacaqlı vəziyyət, kədərli və üzücü hadisələrin və ya təcrübələrin toplamından yaranan bir vəziyyətdir. Bu, kasıblıq, xəstəlik, tək-tənha olmaq, ədalətsizliyə məruz qalmaq və ya ümidsizliyə qapılmaq kimi müxtəlif amillərdən qaynaqlana bilər. Acınacaqlı vəziyyət həm də, bir insanın özünün günahı olmadan, təsadüfi hadisələr nəticəsində baş verə bilər. Məsələn, təbii fəlakətlərdən zərər çəkmiş bir kəndin vəziyyəti acınacaqlı adlandırıla bilər.
Acınacaqlı bir mənzərə, gözlərin qarşısında canlanan, ürəyi sızladan bir görünüşdür. Bu, yalnız maddi mənzərə deyil, həm də insan hisslərinin, emosiyalarının və acıların göstəricisidir. Belə bir mənzərə, sözlə ifadə olunmayan, lakin gözlərdə görünən dərəcədə təsirli və ruh düşürücü ola bilər. Məsələn, yoxsulluq içində yaşayan uşaqların acınacaqlı mənzərəsi, ya da müharibənin dağıntıları acınacaqlı mənzərələrə misal ola bilər.
Ümumiyyətlə, "acınacaqlı" sözü, kədər və mərhəmət duyğularını oyadan hər hansı bir vəziyyətə, şəxsə və ya hadisəyə tətbiq oluna bilər. Bu sözün istifadəsi, danışanın həmin vəziyyətə qarşı empatiya və rəhmət hisslərini ifadə etmək üçün istifadə olunur.