Ax-vay – Azərbaycan dilində geniş yayılmış, təəccüb, kədər, acı, dəhşət, qorxu və ya başqa güclü hissləri ifadə edən bir ünlemdir. Sadəcə "ah-vay" kimi yazılmasa da, mənası və ifadə etdiyi emosiyalar eyni olaraq qalır. "Ax" hisslərin kəskinliyini, "vay" isə dərinliyini və əhatə dairəsini vurğulayır. Beləliklə, "ax-vay" sadə bir ünlem olmaqdan çıxaraq, sözün əsl mənasında hisslərin ifadəsinə güclü bir emosional rəng qatır.
Bu ünlem, əsasən, kədərli, faciəli və ya gözlənilməz hadisələrlə qarşılaşdıqda istifadə olunur. Məsələn, birdən-birə pis bir xəbər eşidəndə, yaxın birinin ölüm xəbərini alanda, ya da həyatda baş verən böyük bir bədbəxtliyə şahid olduqda "ax-vay" deyilir. Bu ifadənin səsi və intonasiyası vəziyyətin ciddiyyətini və insanın daxili sarsıntısını əks etdirir.
Qeyd etmək lazımdır ki, "ax-vay" ünleminin istifadəsi dialekt və sosial qruplar arasında fərqlənə bilər. Bəzi bölgələrdə daha çox işlədilir, bəzilərində isə daha az. Lakin ümumi olaraq Azərbaycan ədəbi dilinin tərkib hissəsi kimi qəbul edilir və geniş auditoriya tərəfindən başa düşülür. Onun ifadə etdiyi hisslərin gücü və səmimiyyəti, hətta yazıda da oxucuda təsir bağışlayır.
Maraqlı bir məqam kimi, "ax-vay"ın bəzən dərin mənəvi əzabı, həyatın ədalətsizliyini və ya qədərə boyun əyməyi ifadə etmək üçün də istifadə olunduğunu qeyd edək. Bu halda, o, fərdi təcrübənin dərinliyini və insanın daxili dünyasının zənginliyini göstərir. Beləliklə, sadə bir ünlem olmasına baxmayaraq, "ax-vay" sözü Azərbaycan dilinin ifadəlilik və emosionallıq baxımından zənginliyini nümayiş etdirir.