Axır-əzəl zərfi, "tez-gec", "nəhayət" və ya "mütləq" mənalarını ifadə edir. Ancaq sadəcə bu mənalarla kifayətlənmək, onun zənginliyinə haqsızlıq olardı. Çünki "axır-əzəl" sözü, zamana və məkana bağlı olmayan, əbədi və dəyişməz bir həqiqəti, bir gerçəkliyi ifadə etmək üçün işlənir. O, zamanın başlanğıcını və sonunu, yəni əzəli və əbədiyyəti bir-birinə bağlayaraq, bir mənada qaçılmazlığı, mutlaqlığı vurğulayır.
Sözün tərkibindəki "axır" sözü, zamanın sonunu, "əzəl" isə əbədiyyətin başlanğıcını bildirir. Bu iki zidd anlayışın bir araya gəlməsi, zamanın məhdudiyyətlərinin xaricində, hər şeydən üstün olan bir varlığın, bir həqiqətin mövcudluğunu ifadə edir. Beləliklə, "axır-əzəl" sadəcə "nəhayətdə" mənasından daha geniş olub, əzəldən əbədiyyətə qədər davam edən, dəyişməz və qaçılmaz bir gerçəkliyi ifadə edir.
Misal olaraq şeirdəki istifadəsini nəzərdən keçirək: "Heç nə istəmərəm iki dünyada; Sənsən mənim axır-əzəl, sevdiyim". Bu misal, sevgilinin şair üçün hər şeydən üstün, əzəldən bəri var olan və əbədiyyətə qədər davam edəcək bir gerçəklik olduğunu göstərir. Sevgi burada zamanın və məkanın məhdudiyyətlərindən azaddır, əbədi və dəyişməzdir.
Nəticə etibarilə, "axır-əzəl" sözü, sadə bir zərfdən daha çox, dərin fəlsəfi bir məna daşıyır. O, zamanın və məkanın hüdudlarını aşaraq, əbədiyyəti və qaçılmazlığı ifadə edən güclü bir ifadədir. Onun istifadəsi mətnə poetiklik, dərinlik və əzəmət qatır.