Axır-uxur sözü Azərbaycan dilində "son", "axır" mənalarında işlənən bir sifət və ya ismi-fe'ldir. Lüğətlərdə sadəcə "son" və "axır" kimi tərcümə olunsa da, "axır-uxur" ifadəsi daha çox bir hadisənin, prosesin və ya müzakirənin son mərhələsini, nəticəsini, həlledici anını və ya son nəticəyə aparan son hərəkətləri ifadə edir. Yalnız sonu deyil, sonun qarışıq, gərgin və ya həlledici olması vurğulanır.
Misal olaraq verilən cümlədə, "sanki kiminləsə savaşmasının axır-uxurunu danışırdı" ifadəsi ərinin hekayəsindəki münaqişənin, savaşın son dərəcə gərgin və əhəmiyyətli anlarını, yəni həlledici məqamları danışdığını göstərir. Sadəcə savaşın sonunu deyil, sonunda baş verən hadisələri, mübarizənin zirvə nöqtəsini, həllini ifadə edir.
Beləliklə, "axır-uxur" sözü, sadə "son" və ya "axır" sözlərindən daha çox emosiyalı və rəngarəng bir ifadədir. O, yalnız bir hadisənin sonunu deyil, həm də o sona aparan yolların və o sonun nəticələrinin əhəmiyyətini vurğulayır. Bu sözün istifadəsi mətnə dramatiklik və canlılıq qatır.
Sözün etimologiyasına dair dəqiq məlumatlar yoxdur, lakin "uxur" hissəsinin "uxumaq" felindən törəmiş ola biləcəyi ehtimalı var. Bu halda, axır-uxur ifadəsi son nəticənin qaranlıq, gizli və ya qeyri-müəyyən bir tərəfini də ehtiva edə bilər, sanki sonun yuxu kimi qaranlıq, anlaşılmaz tərəfi açıqlanır.