Axtalanma: "Axtalanmaq" felindən törəmiş isimdir. Əsas mənası, bir şeyin axtarılmasına, tapılmağa çalışılmasına yönəlmiş səy və ya prosesdir. Bu axtarış həm maddi, həm də mənəvi aləmləri əhatə edə bilər. Misal üçün, itirilmiş bir əşyanın axtarışı, həqiqətin axtarışı və ya həyat mənasının axtarışı “axtalanma” kimi ifadə oluna bilər.
Axtalanma prosesi, adətən, müəyyən bir məqsədə yönəlməklə xarakterizə olunur. Axtarışın uğurlu olub-olmaması axtalanmanın nəticəsini müəyyən edir. Uğurlu axtalanma tapıntı, kəşf və ya aydınlıq gətirir; bəzən isə axtalanma prosesi özü də özünəməxsus bir təcrübə və dəyər daşıyır, hətta məqsəd tapılmasa belə.
Axtalanmanın əhatə dairəsi çox genişdir. Elmdə yeni kəşflərin edilməsi, tarixdə gizli sirlərin açılması, incəsənətdə yeni ifadə formalarının axtarışı, hətta gündəlik həyatda itirilmiş açarın tapılması belə axtalanma kimi qəbul edilə bilər. Bu prosesin əsasında insanın tədqiqatçı, araşdırıcı təbiəti, bilmək istəyi və yeni şeylər öyrənmək ehtiyacı durur.
Axtalanma termini, sadəcə bir fəaliyyəti deyil, həm də müəyyən bir psixoloji vəziyyəti ifadə edə bilər. Məsələn, bir şeyin itirilməsi ilə bağlı narahatlıq, qaranlıq və bilinməyən qarşısında duyulan qorxu və həqiqəti tapmaq istəyi axtalanma prosesini müşayiət edən duyğulardandır. Beləliklə, axtalanma, bir tərəfdən səy və proses, digər tərəfdən də insanın daxili aləminin bir əksidir.