Ailəsiz sözü Azərbaycan dilində "ailəsi, külfəti olmayan", "arvad-uşağı olmayan", "evli olmayan" mənasında işlənir. Bu, sadəcə evlilik statusunu deyil, daha geniş mənada ailə bağlarının, qohumluq əlaqələrinin və buna bağlı gələn sosial və emosional bağlılığın olmamasını ifadə edir.
Ailəsiz olmaq, müxtəlif səbəblərdən irəli gələ bilər: bəlkə də şəxs heç vaxt evlənməyib, ya da evli olub, amma boşanıb və ya dul qalıb. Həmçinin, ailə qurmaq istəməyən və ya buna imkan tapmayan insanlar da ailəsiz kateqoriyasına düşə bilər. Bu seçim ya şüurlu bir qərardan, ya da şəxsi həyatda baş verən hadisələrdən, imkanların məhdudluğundan qaynaqlana bilər.
Ailəsizliyin ictimai qəbulu zamanla və mədəniyyətlər arasında fərqlənə bilir. Bəzi cəmiyyətlərdə ailə qurmaq sosial bir gözlənti və hətta zərurət sayılsa da, digər cəmiyyətlərdə ailəsiz həyat tərzi daha geniş qəbul edilir və normallaşır. Sözün tərkibindəki "külfəti olmayan" ifadəsi isə ailə yükü və məsuliyyətinin olmamasını vurğulayır, burada yalnız arvad-uşaq deyil, həmçinin qohum-əqrəba ilə bağlı vəzifələrin olmaması da nəzərdə tutulur.
Səməd Vurğun "Evsiz, ailəsiz məhəbbətmi var?" misalında olduğu kimi, ailəsiz olmaq, həmçinin müəyyən həyat təcrübələri və emosional durumlarla əlaqələndirilə bilər. Bu misalda, ailənin olmaması, məhəbbətin varlığını və ya olmamasını təsir edən bir amil olaraq təqdim olunur. Bu, ailənin insan həyatındakı əhəmiyyətini və eyni zamanda ailənin olmamasının digər aspektlərə təsirini göstərən ədəbi bir ifadədir.