Mənası: Nəzarət cəmi – tamlığa nəzarət mexanizmidir, əsasən verilənlərin saxlanması və şəbəkə protokollarında istifadə edilir.
İzah
Checksum, verilənlərin tamlığının yoxlanılması üçün istifadə olunan bir növ qısa riyazi hesablama nəticəsidir. Verilənlərə əsasən hesablanan bu dəyər, verilənlərin ötürülməsi və ya saxlanması zamanı baş verə biləcək səhvlərin aşkarlanmasına imkan verir. Əgər checksum dəyəri, verilənlərin qəbul edilməsi və ya oxunması zamanı yenidən hesablanan dəyərlə üst-üstə düşmürsə, deməli verilənlərdə bir və ya bir neçə səhv baş vermişdir.
İstifadə sahələri
- Kompüter elmi: Verilənlər bazalarında, fayl sistemlərində, şəbəkə protokollarında verilənlərin tamlığının yoxlanılması üçün geniş istifadə olunur.
- Şəbəkə texnologiyaları: TCP/IP və digər şəbəkə protokollarında paketlərin tamlığının yoxlanılmasında tətbiq olunur. Bu, verilənlərin ötürülməsi zamanı baş verə biləcək itkilərin və ya pozulmaların aşkarlanmasına kömək edir.
- Saxlama texnologiyaları: Sərt disklər, flash yaddaşlar və digər saxlama cihazlarında verilənlərin tamlığının yoxlanılması üçün istifadə oluna bilər.
- Kriptoqrafiya: Bəzi kriptoqrafik alqoritmlərdə checksum-dan məlumatların dəyişdirilməsinin aşkarlanması üçün istifadə olunur, lakin tam təhlükəsizlik üçün kifayət etmir.
Hesablama üsulları
Checksum-un hesablanması üçün müxtəlif alqoritmlər mövcuddur. Bunlara CRC (Cyclic Redundancy Check), Adler-32 və MD5 (Message Digest Algorithm 5) kimi üsullar daxildir. Hər bir üsul fərqli riyazi əməliyyatlar əsasında işləyir və müxtəlif səhv aşkarlama qabiliyyətinə malikdir.
Məhdudiyyətlər
Checksum-un əsas məhdudiyyəti, bəzi səhvləri aşkar edə bilməməsidir. Məsələn, iki səhvin bir-birini kompensasiya etməsi halında, checksum dəyəri düzgün hesablana bilər, lakin verilənlərdə səhv olduğu halda belə.