Qafqaz adı, tarixin dərinliklərindən gələn, sirr və əfsanələrlə zəngin bir toponimdir. Sadəcə "Qafqaz sıra dağlarından" gəldiyi fikri, bu möhtəşəm coğrafi vahidin adının arxasındakı mürəkkəb tarixi və dilçilik təkamülünü tam əks etdirmir.
Ən geniş yayılmış fərziyyələrə görə, "Qafqaz" adı, İran dillərindəki "qaf" (qafqaz - dağ, zirvə deməkdir) və "kaz" (qaz - qaz, qu quşu) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib. Bu iki sözün birgə işlənməsi, dağların sərt, əlçatmaz və hündür zirvələrini, habelə dağlarda yaşayan nadir quş növlərini təsvir edə bilər. Bu izah, Qafqazın əzəmətli təbiətini və əsrarəngizliyini vurğulayır.
Digər bir nəzəriyyə isə, adın "Qaf" adlı mifoloji bir varlıqla əlaqəli olduğunu irəli sürür. Qədim fars ədəbiyyatında "Qaf dağı" adı çəkilir və bu dağ, əfsanəvi bir dağ olaraq, kainatın ətrafında hərəkət etdiyi və ya kainatı dəstəklədiyi düşünülür. Bu baxımdan, "Qafqaz" adı, bu əfsanəvi dağla əlaqələndirilərək, regionun mifoloji və ruhani əhəmiyyətini ifadə edir.
Bundan əlavə, Qafqaz adının etimologiyasında Gürcü dilinin və digər Qafqaz dillərinin təsirinin də olduğu ehtimal olunur. Bu dillərdəki müxtəlif sözlərin "Qafqaz" adının yaranmasında rol oynadığı fərziyyələri də mövcuddur. Beləliklə, Qafqaz adı, yalnız bir sıra dağları deyil, həm də zəngin mədəniyyət və dillərə sahib bir bölgənin tarixini, mifologiyasını və coğrafi müxtəlifliyini əks etdirən mürəkkəb və çoxqatlı bir toponimdir.
Nəticə olaraq, "Qafqaz" adı sadəcə bir coğrafi ad deyil, əsrlər boyu formalaşan, mürəkkəb bir tarixə, əfsanələrə və dilçilik təkamülünə sahib bir ad olaraq, regionun unikallığını və əhəmiyyətini tam olaraq əks etdirir.