İriləşmək – ölçücə, həcmə görə böyümək, böyüyüb iri olmaq mənasını verir. Bu söz, əsasən, fiziki ölçülərin artmasını ifadə edir, lakin bəzi hallarda məcazi mənada da işlədilə bilər.
Antonimlər:
Balacalaşmaq
Balacalaşmaq antonimi olaraq, iriləşməyin əksinə, ölçücə kiçilmək, həcm itirmək mənasını daşıyır. Bu söz də əsasən fiziki ölçülərdən bəhs edir, ancaq bəzən məcazi mənada da istifadə olunur. Məsələn, əşyaların köhnəlməsi, canlıların xəstələnərək zəifləməsi və ya qocalması prosesi balacalaşmaq kimi ifadə edilə bilər. Həm də ədəbiyyatda, əsərdəki obrazın əhəmiyyətinin azalması, qəhrəmanın sosial mövqeyinin aşağı düşməsi, və ya nüfuzunun itirilməsi kimi hallarda məcazi mənada işlədilə bilər.
Səfiqulu bəyin gözləri iriləşib oynamağa başlayırdı (M.İbrahimov); Həmin şəklin önündə qubernator lap balacalaşır... (İ.Şıxlı).
Kiçilmək
Kiçilmək sözü də iriləşməyin antonimi olub, fiziki və ya məcazi mənada ölçülərin azalmasını, kiçilməni ifadə edir. Fiziki mənada əşyanın, obyektin həcminin azalması, canlı orqanizminin ölçülərinin kiçilməsi, məcazi mənada isə, əhəmiyyətin, nüfuzun, qiymətin azalması kimi halları ifadə edə bilər. Kiçilmək sözü, balacalaşmaq sözündən daha formal və neytral bir ifadədir. Elmi, texniki və məişət dillərində tez-tez istifadə olunur.
Daralmaq
Daralmaq sözü iriləşməyə antonim olaraq həcmin azalmasını, ərazinin daralmasını və ya məcazi mənada imkanların məhdudlaşmasını ifadə edə bilər. Məsələn, bir yolun daralması, bir obyektin həcminin azalması, və ya bir insanın imkanlarının məhdudlaşması daralmaq kimi ifadə oluna bilər. Bu söz daha çox fiziki ölçülərin dəyişməsindən bəhs etsə də, məcazi mənada da istifadə oluna bilər.