Surut
Mənası: Bu qida məhsulunun adı arxaikləşmişdir. Mahmud Kaşğarı "Divanü lügətit-türk" əsərində buğda başaqlarındakı dənlərin bərkiməzdən əvvəl başağın alovda ütülərək qovrulması, sonra döyülərək yeyilməsi prosesini və nəticədə əldə edilən məhsulu təsvir edir. Beləliklə, surut, hələ tam yetişməmiş buğda başağından hazırlanan, qovrulmuş və döyülmüş bir növ qidadır. Müasir Azərbaycan mətbəxində istifadə olunmayan, tarixi bir qida məhsuludur.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası türk dillərinə aiddir. Mahmud Kaşğarinin "Divanü lügətit-türk" əsərində "surut" sözünün izahı bu qidanın hazırlanma üsulunu və xüsusiyyətlərini açıq şəkildə göstərir. Bu, sözün köhnə türk dillərindən gəldiyini və Orta Asiya türklərinin qida mədəniyyətinin bir hissəsi olduğunu göstərir. Sözün müasir Azərbaycan dilində istifadə olunmaması onun tarixi bir termin olmasını təsdiq edir.
Regional Xüsusiyyətlər: Mahmud Kaşğarinin əsəri nəzərə alınaraq, surutun Orta Asiya türkləri arasında daha çox yayılmış bir qida olduğunu düşünmək olar. Ancaq bu barədə daha ətraflı məlumat əldə etmək üçün əlavə araşdırmalar aparmaq lazımdır.
Tarixi Məlumat: Surutun hazırlanması üsulu, qida çatışmazlığı olan dövrlərdə, hələ tam yetişməmiş buğdanın istifadə edilməsini göstərir. Bu, qida məhsullarının səmərəli istifadəsi və qıtlıq dövründə sağ qalma strategiyasının bir nümunəsidir.