Tutma
Mənası: Göyçay, Kürdəmir, Mingəçevir, Ucar, Yevlax şivələrində "şoraba, duza və ya sirkəyə qoyulmuş xiyar, kələm, badımcan" mənasını verir. Şəki dialektində, Ağdam və Ağdaş şivələrində isə mənası fərqli ola bilər. Umumiyyətlə, turşu və ya duzlu şorabada saxlanılmış tərəvəzləri ifadə edir. Spesifik tərəvəzlərin növü hazırlanan yeməyin reseptinə və bölgəyə görə dəyişir. Həmçinin, bəzi regionlarda "tutma" termini yalnız müəyyən tərəvəzlərə (məsələn, yalnız xiyar və ya kələmə) aid edilə bilər.
Mənbəyi: "Tutma" sözünün etimologiyası tam aydın deyildir. Ancaq "tutmaq" felindən törəmə olduğu ehtimal olunur. Yəni, tərəvəzlərin şorabada "tutularaq" saxlanılması ilə bağlıdır. Sözün regional variasiyaları onun uzun müddət fərqli bölgələrdə müstəqil şəkildə istifadə olunması ilə əlaqədar ola bilər. Daha dəqiq məlumat əldə etmək üçün dialektlərin dərin araşdırılması və tarixi mənbələrə müraciət edilməsi zəruridir. Sözün müasir Azərbaycan ədəbi dilində geniş yayılmaması da onun əsasən regional dialektlərdə istifadə olunduğunu göstərir.
Regional Fərqlər: "Tutma"nın mənası və tərkibi regiondan regiona dəyişir. Bəzi regionlarda yalnız xiyar, digər regionlarda isə xiyar, kələm, badımcan və digər tərəvəzlərdən hazırlana bilər. Hətta duzlama üsulu və əlavə edilən ədviyyatlar da fərqli ola bilər. Bu, "tutma"nın yalnız bir yemək adı deyil, həm də müxtəlif regional kulinariya ənənələrini əks etdirən bir termin olduğunu göstərir.
Tarixi Kontekst: "Tutma"nın uzun illərdir ki, Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində hazırlanan ənənəvi bir yemək olması onun kulinariya tarixində önəmli yer tutduğunu göstərir. Tərəvəzlərin qışa saxlanması üçün ənənəvi üsullarından biri olan duzlama və turşulama texnikalarının inkişafı ilə bağlıdır.