Turşulu (sıfat): Bu söz, əsasən "turşu" sözündən törəmiş olub, bir şeyin turşu xüsusiyyətinə malik olmasını, turşu ilə əlaqədar olmasını bildirir. "Turşu" sözünün özü isə fars dilindən gəlmişdir və əsas mənası "qatılaşmış, xama halına gəlmiş" deməkdir. Lakin zamanla, xüsusilə mətbəx mədəniyyətimizdə turşulandırılmış qidalara aid olaraq istifadə edilməsi ilə daha spesifik məna qazanmışdır. Beləliklə, "turşulu" sıfatı aşağıdakı mənaları əhatə edir:
1. Turşu dadına malik olan: Bir şeyin dadının turş, xoşagəlməz bir şəkildə turş olduğunu göstərir. Məsələn: "Alma çox turşulu idi." Bu mənada, turşuluq dərəcəsi müxtəlif ola bilər - zəif turşuluqdan tutmuş, kəskin turşuluğa qədər.
2. Turşu ilə hazırlanmış: Bir yeməyin, qidanın turşu ilə bişirildiyini və ya turşunun onun tərkib hissəsi olduğunu bildirir. Məsələn: "Turşulu kələm şorbası", "Turşulu ət yeməyi". Bu mənada, turşuluq yeməyə xüsusi bir dad və ətir verir.
3. Turşu ilə yeyilən: Bir qidanın turşu ilə birlikdə, tamamlayıcı olaraq yeyildiyini bildirir. Məsələn: "Turşulu ət yeməyi turşu ilə daha dadlı olur." Bu vəziyyətdə, turşuluq əsas yeməyin dadını tamamlayan, ona əlavə bir zövq qatan amildir.
4. (Məcazi mənada) Kəskin, sərt, qıcıqlandırıcı: Nadir hallarda, "turşulu" sözü məcazi mənada, bir insanın davranışının, nitqinin və ya bir hadisənin kəskin, sərt, qıcıqlandırıcı olduğunu ifadə etmək üçün də işlədilə bilər. Məsələn: "Onun turşulu sözləri hamını incidib." Bu istifadə daha az yaygındır və kontekstdən asılı olaraq başa düşülməlidir.
Misal cümlələr:
- Bu xiyarın turşulu dadı məni narahat etdi.
- Anama məxsus turşulu pomidor sousu hər yeməyə əla dad verir.
- Qonaqlar üçün hazırladığım turşulu kələm salatını çox bəyəndilər.
- Onun turşulu baxışları mənə qorxu gətirdi. (Məcazi məna)
Verdiyiniz nümunədəki "[Məşəd Səməd:] Hələ bunun turşulu dolması var" cümləsində "turşulu dolması" dolmanın turşu ilə hazırlandığını və ya turşunun tərkib hissəsi olduğunu və ya turşu ilə yeyildiyini bildirir. Bu, ikinci və ya üçüncü mənaların birləşməsidir.