Arşınlanmaq sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında özünəməxsus yer tutan, tarixi kökləri olan bir fe'ldir. Əsas mənası, "arşın ilə ölçülmək" olsa da, bu sadə tərif onun ifadə etdiyi incəlikləri tam əks etdirmir.
Arşınlanmaq hər hansı bir əşyanın sadəcə ölçülməsi deyil, həm də onun dəqiq, hərtərəfli, diqqətlə ölçülməsini ifadə edir. Bu prosesdə, arşının uzunluğu, əşyanın ölçüləri, hətta ölçülən əşyanın xüsusiyyətləri belə nəzərə alınır. Bu mənada, arşınlanmaq, bir növ incəlik və dəqiqlik tələb edən bir iş kimi qəbul edilə bilər. Qədim ölçü vahidi olan arşının istifadəsi, həmin dövrün ölçmə texnologiyalarını və ənənələrini xatırladır.
Daha geniş mənada, "arşınlanmaq" metaforik olaraq da işlənə bilər. Məsələn, bir insanın hərəkətləri, xüsusiyyətləri və ya hətta həyatı dəqiq şəkildə qiymətləndirilərək, təhlil edilərək və nəticə çıxarılararsa, bu proses də "arşınlanmaq" kimi ifadə oluna bilər. Bu halda, "arşın" bir ölçü vahidi deyil, daha çox tənqidi, dəqiq qiymətləndirmənin simvolu kimi çıxış edir. Belə bir istifadədə, "arşınlanmaq" həm müsbət, həm də mənfi mənada işlənə bilər: birinin bacarıqları diqqətlə qiymətləndirilərək tərif olunması, və ya əksinə, qüsurları sərt şəkildə ifşa olunması.
Nəticə olaraq, "arşınlanmaq" sözü, sadə görünüşünə baxmayaraq, dərin məna və çoxsaylı interpretasiyalara malik olan, Azərbaycan dilinin maraqlı və rəngarəng leksikasının nümunələrindən biridir.