Ölçülmə (ölçülmək fellindən törəmiş isim): Bir şeyin ölçüsünün, miqdarının, həcminin və ya digər kəmiyyət xüsusiyyətlərinin müəyyən edilməsi prosesi. Bu proses müxtəlif üsullar və alətlər vasitəsilə həyata keçirilir və nəticədə rəqəmli və ya keyfiyyətli qiymət əldə edilir. Ölçülmə yalnız fiziki kəmiyyətlərə deyil, həm də abstrakt anlayışlara, məsələn, vaxt, temperatur, səs-küy səviyyəsi, iş qabiliyyəti və s. aid edilə bilər.
Məna nüansları və istifadə sahələri: Ölçülmə sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur və mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər:
- Fiziki ölçülmə: Bu, ən geniş yayılmış mənasıdır və bir şeyin fiziki ölçülərinin (uzunluq, en, hündürlük, çəki, həcm və s.) müəyyən edilməsini ifadə edir. Misal: Taxılın ölçülməsi, sahənin ölçülməsi, paltarın ölçülməsi, otağın ölçülməsi.
- Kəmiyyət ölçülməsi: Bu, miqdarın, sayın və ya həcmin müəyyən edilməsini əhatə edir. Misal: Suyun miqdarının ölçülməsi, əhalinin sayının ölçülməsi, məhsuldarlığın ölçülməsi.
- Keyfiyyət ölçülməsi: Bu, bir şeyin keyfiyyətinin müəyyən edilməsi üçün istifadə olunan müxtəlif meyarlar vasitəsilə həyata keçirilir. Misal: Məhsulun keyfiyyətinin ölçülməsi, təhsil səviyyəsinin ölçülməsi, həyat keyfiyyətinin ölçülməsi.
- Elm və texnikada ölçülmə: Elm və texnologiya sahələrində ölçülmə dəqiqlik və etibarlılıq tələb edən mürəkkəb prosesdir və xüsusi alətlər və metodlar tətbiq olunur. Misal: Elektrik cərəyanının ölçülməsi, temperaturun ölçülməsi, təzyiqin ölçülməsi.
Etimologiya: "Ölçülmə" sözü "ölçmək" fellindən törəmişdir. "Ölçmək" fellinin kökü türk dillərinə məxsusdur və "ölçü" sözü ilə əlaqədardır. "Ölçü" sözü isə qədim türk dillərində "həcm, miqdar, nisbət" mənalarını ifadə edirdi.