Atəşxana (fars. آتشخانه - atəşxana) sözü, fars dilindən mənşəli olub, əslində "od evi" mənasını verir. Sadəcə "od yanan yer", "ocaq" və ya "odluq" kimi tərcümələri, sözün zəngin mənasını tam əks etdirmir. Çünki atəşxana, sadəcə odun yandırıldığı hər hansı bir yer deyil; tarixən və mədəniyyət baxımından müəyyən bir funksiyanı yerinə yetirən, xüsusi bir məkana aiddir.
Tarixi binalarda və ya quruluşlarda, xüsusilə də qədim saraylar, qalalar və ya geniş evlərdə, atəşxana ümumiyyətlə, binanın isitmə sistemi ilə bağlı əsas mərkəz rolunu oynayırdı. Burada böyük ocaqlar qurularaq, binanın digər hissələrinə isti hava kanalları vasitəsilə yayılırdı. Beləliklə, atəşxana sadəcə od yandırılan yer deyil, həm də binanın isinməsini təmin edən, mühüm bir texniki sistemin mərkəzi idi.
Mənasının genişləndirilməsi üçün, atəşxananın həmçinin metalların əridilməsi, qida bişirilməsi və ya müxtəlif sənətkarlıq işlərinin aparılması kimi funksiyaları da olduğunu qeyd etmək lazımdır. Belə ki, bəzi hallarda atəşxana, eyni zamanda, bir növ emalatxana və ya mətbəx kimi də fəaliyyət göstərirdi. Bu mənada, atəşxana, sadə bir odluqdan fərqli olaraq, daha kompleks bir quruluş və daha çox funksiyanı özündə birləşdirirdi.
Müasir dövrdə, atəşxana termini daha çox tarixi kontekstdə istifadə olunur və köhnə binaların arxitekturası ilə bağlı təsvirlərdə rast gəlinir. Ancaq sözün köklərindəki zəngin məna, onun sadəcə “od yanan yer” kimi qəbul edilməsinə imkan vermir. Atəşxana, tarixi bir termin olaraq, özündə qədim memarlıq, mühəndislik və həyat tərzinin izlərini daşıyır.