Ocaq sözü Azərbaycan dilində çoxmənalı olub, əsasən iki əsas mənada işlənir:
1. Fiziki məna: Xörək bişirmək, su qızdırmaq və ya evi isitmək üçün inşa edilmiş, ümumiyyətlə bir tərəfi açıq, qalan üç tərəfi isə daş, kərpic və ya digər tikinti materiallarından hörülmüş kiçik tikili. Bu mənada ocaq sadəcə odun yandırıldığı yer kimi deyil, həm də ətraf mühitin və məişətin ayrılmaz hissəsi kimi qəbul edilir. Tarixən, ocaq evdəki ən əhəmiyyətli hissələrdən biri olub, ailənin bir araya gəldiyi, yemək bişirildiyi və isidildiyi mərkəz sayılıb. Müxtəlif regionlarda ocağın forması və ölçüsü fərqli ola bilər; məsələn, kənd yerlərində daha böyük və ətrafı hasarlanmış ocaqlara rast gəlinə bilər, şəhər mühitində isə daha kiçik və sadə ocaqlar ola bilər. Ocaq sözü bu mənada "tonqal", "sobа" kimi sözlərlə sinonim kimi işlənə bilsə də, "ocaq" sözünün özünəməxsus bir mədəni və emosional yükü vardır.
2. Məcazi məna: Ocaq sözü məcazi mənada ailə, ev, nəsil, yurd kimi anlayışları ifadə edir. Bu mənada ocaq, ailənin birlik, istilik və davamlılığının simvolu kimi qəbul edilir. Mənəvi dəyərlərin, ənənələrin və xatirələrin qorunduğu məkandır. "Ocaq qorumaq", "ocağın yanmasında olmaq", "ocaq başı" kimi ifadələr bu mənanı aydın şəkildə əks etdirir. Məsələn, "Ocaq qorumaq" ifadəsi nəslin davamını, ailənin bütövlüyünü qorumaq mənasını verir. "Ocağın yanmasında olmaq" ifadəsi isə ailənin bir hissəsi olmaq, ailənin içində yer almaq deməkdir. "Ocaq başı" ifadəsi isə ailənin bir araya gəldiyi yer, istilik və rahatlığın olduğu məkanı bildirir.
Ocaq sözünün etimologiyası Türk dillərinin köhnə qatlarına aiddir və "od yandırmaq yeri" mənasını daşıyır. Fərqli türk dillərində oxşar köklərə rast gəlinir. Sözün mənasının genişlənməsi və məcazi mənada işlənməsi isə zaman keçdikcə, mədəni və sosial dəyərlərin dəyişməsi ilə bağlıdır.