Aydınlatmaq felinin əsas mənası işıqlandırmaq, nurlandırmaq, bir yerə və ya bir şeyə işıq vermək deməkdir. Qaranlığı aradan qaldırmaq, görünməyi təmin etmək kimi daha konkret təsvirlər də bu mənaya daxildir. Bu, fiziki bir prosesi ifadə edir və həm təbii işıq mənbələrindən (günəş, ay, ulduzlar), həm də süni işıq mənbələrindən (lampalar, şamlar) istifadə edilə bilər. Misal üçün, “Günəş otağı aydınlatdı” və ya “Lampanı yandırarıq ki, otağı aydınlaşdıraq” cümlələrini göstərmək olar.
Ancaq aydınlatmaq sözü yalnız fiziki mənada deyil, məcazi mənada da geniş istifadə olunur. Bu mənada aydınlatmaq, bir şeyin anlaşılmaz və ya qaranlıq olan tərəflərini açıqlamaq, izah etmək, anlaşıqlı etmək deməkdir. Bir hadisəni, bir mövzunu, bir problemi aydınlatmaq, onun üzərindəki qaranlığı aradan qaldırmaq, həqiqəti ortaya çıxarmaq anlamına gəlir. Məntiqi səbəb-nəticə əlaqələrini izah etmək, anlaşılmazlığı aradan qaldırmaq aydınlatmanın məcazi mənasına uyğun gəlir. Misal üçün, “Tarixçi bu hadisəni ətraflı şəkildə aydınlatdı” və ya “Müəllim şagirdlərə sualı aydınlatdı” cümlələrini göstərmək olar.
Verilən nümunə cümləsi “Qara simasını süni təbəssüm işığı ilə aydınlatmağa çalışdı” aydınlatmaq sözünün məcazi mənasını gözəl əks etdirir. Burada “aydınlatmaq”, kədərin, kədərli simanın gizlədilməsi, xarici görünüşdə müsbət bir təəssürat yaratmaq üçün süni bir ifadənin istifadə edilməsi mənasını daşıyır. Qaranlıq simanı “aydınlatmaq”, əslində, daxili hissləri gizlətmək, səthi bir xoşbəxtlik görünüşü yaratmaq cəhdini ifadə edir. Beləliklə, aydınlatmaq sözü həm fiziki gerçəkliyi, həm də daxili vəziyyəti ifadə edən çoxşaxəli bir mənaya malikdir.