Bəhanə (fars. əصلində "bəhānə" sözündəndir) – bir işin gerçəkləşməsinə, yaxud edilməməsinə səbəb kimi göstərilən, ancaq əslində əsas səbəb olmayan, çox vaxt həqiqəti gizlətmək üçün irəli sürülən söz, ifadə və ya hadisə. Sadəcə səbəb deyil, həm də bu səbəbin əsl səbəbi gizlətmək, özlüyündə qeyri-qənaətbəxş bir hərəkəti haqlı göstərmək üçün istifadə olunduğu zaman bəhanə anlayışı ortaya çıxır.
Bəhanələr müxtəlif formalarda ola bilər: bir hadisə, bir şəxs, bir vəziyyət, hətta bir emosiya belə bəhanə kimi istifadə edilə bilər. Məsələn, “vaxtım yox idi” – işə gecikmək üçün, “xəstə idim” – imtahandan kənarlaşmaq üçün, "hava pis idi" – bir görüşə getməmək üçün istifadə edilən tipik bəhanələrdir. Bəhanənin əsas xüsusiyyəti, gerçək səbəbi gizlətmək və ya ona əhəmiyyət verməmək məqsədini daşımasıdır.
Bəhanələrin psixoloji aspektləri də var. Bəzən insanlar öz əməllərinin məsuliyyətini öz üzərlərinə götürməkdən qaçmaq üçün bəhanələr uydururlar. Başqa zamanlar isə, özlərini və ya başqalarını qorumaq üçün, narahatçılıq və ya günah hissi ilə mübarizə aparmaq üçün bəhanələrdən istifadə edirlər. Bu baxımdan, bəhanənin təhlili insanın psixoloji vəziyyəti haqqında məlumat verə bilər.
Ədəbiyyatda və incəsənətdə bəhanələr çox geniş istifadə olunur. Qəhrəmanların hərəkətlərinin motivlərini izah etmək, onların xarakterini açmaq üçün bəhanələr əsas vasitə kimi çıxış edir. Bəhanələrin ironik və ya satirik istifadəsi də mümkündür, bu zaman bəhanənin dərin mənası və gerçək səbəbi oxucuya açıq-aşkar şəkildə göstərilir.
Nəticə olaraq, bəhanə sadəcə bir səbəb deyil, həm də insan davranışının mürəkkəb psixoloji və sosial aspektlərini əks etdirən maraqlı bir dil vahididir.