Bəndəm sözü Azərbaycan dilində çoxşaxəli mənalara malik olan maraqlı bir leksik vahiddir. Ənənəvi olaraq, iki əsas mənası qeyd olunur, lakin kontekstə görə məna çalarları daha da genişlənə bilər.
1. Meyvə saplağı: Bu mənada bəndəm, meyvənin budağa yapışdığı nazik və lifli hissəni, yəni saplağı bildirir. Əsasən, üzüm, gavalı, ərik və sairə kimi meyvələrin saplaqları üçün istifadə olunur. Bu hissənin incə və kövrək olması, bəndəmin xüsusiyyətlərini daha yaxşı izah edir. Meyvəni budaqdan ayırmaq üçün bəndəmin kəsilməsi və ya qırılması lazım gəlir. Beləliklə, bəndəm, sadə bir saplaqdan daha çox, meyvənin bitkiyə bağlılığının simvolu kimi də qəbul edilə bilər.
2. Dərz bağlamaq üçün otdan, küləşdən eşilən bağ: Bu mənada bəndəm, taxıl biçildikdən sonra xırmanı bağlamaq üçün istifadə olunan bir növ ip və ya kəməri təmsil edir. Otdan və ya küləşdən hazırlandığı üçün sadə və təbii bir materialdan ibarətdir. Bu bağın möhkəm olması, xırmanın küləkdən və ya heyvanlardan qorunması üçün vacibdir. Beləliklə, bəndəm, həm də əməksevərliyin və təbii resurslardan səmərəli istifadənin simvoludur. Misalda verilən "Bu dərzin bəndəmini aç, xırmana tök" ifadəsi də bu mənanı aydın şəkildə nümayiş etdirir. Bu, xırmanın toplanmasına hazırlığın və məhsulun yığılmasının əyani təsviridir. Bəndəmin açılması, əməyin nəticəsini əldə etmək üçün son addımdır.
Ümumiyyətlə, bəndəm sözü sadə görünüşünə baxmayaraq, əkinçilik mədəniyyəti ilə sıx bağlı olan, təbiətin və insan əməyinin birliyinə işarə edən maraqlı bir leksik vahiddir. Həm bitki aləminə, həm də kənd təsərrüfatı alətinə aid olaraq, Azərbaycan dilinin zəngin leksik ehtiyatının nümunəsidir.