Bərəkətsizlik, əsasən bərəkətin, artımın və bolçuluğun olmaması və ya kifayətsizlik vəziyyətini ifadə edən bir termindir. Sadəcə "azlıq" demək deyil, daha çox keyfiyyətsizliyi və məhsuldarlığın olmamasını əks etdirir. Maddənin miqdarı yetərli ola bilər, ancaq fayda və səmərə verməməsi, tez tükənməsi bərəkətsizliyin əsas göstəricisidir.
Bərəkətsizliyin təzahür formaları müxtəlifdir. Məsələn, torpaq bərəkətsiz ola bilər, yəni əkin üçün yararsız, məhsuldarlığı aşağıdır. Həmçinin, insanın əməyinin bərəkətsiz olması da mümkündür; çox çalışmasına baxmayaraq, istənilən nəticəni əldə edə bilməməsi, səylərinin boşa çıxması da bərəkətsizliyə aiddir. Bu mənada bərəkətsizlik həm maddi, həm də mənəvi aləmə aid ola bilər. Məsələn, ailədə bərəkətsizlik, övladsızlıq, yaxud da münasibətlərdəki soyuqluq, anlaşılmazlıq da bərəkətsizliyin bir növü kimi qiymətləndirilə bilər.
Bərəkətsizliyin səbəbləri müxtəlif faktorlardan asılıdır. Torpağın bərəkətsizliyinə səbəb torpağın keyfiyyəti, iqlim şəraiti ola bilər. İnsan əməyinin bərəkətsizliyinə isə səhv planlaşdırma, lazımi bacarıq və biliklərin olmaması, şəraitin münasib olmaması səbəb ola bilər. Beləliklə, bərəkətsizlik sadəcə bir kəmiyyət çatışmazlığı deyil, həm də keyfiyyətsizliyi, səmərəsizliyi əks etdirən mürəkkəb bir anlayışdır.
Bərəkətsizliyin əks anlayışı, əlbəttə ki, bərəkətdir. Bərəkət, bolçuluq, məhsuldarlıq, səmərəlilik və ruhani zənginlik deməkdir. Bərəkətsizliyin qarşısını almaq üçün səy göstərilməli, səbəblər araşdırılmalı və müvafiq tədbirlər görülməlidir. Bu, həm fərdi səviyyədə, həm də ictimai səviyyədə aktual bir məsələdir.