Binəzir sözü farsca "bi" (bir) və ərəbcə "nəzir" (misil, bənzər) sözlərindən əmələ gəlmiş, "misilsiz", "tayı-bərabəri olmayan", "eşsiz", "bənzərsiz" mənalarını ifadə edən bir sifətdir. Bu söz, bir şeyin özünəməxsusluğunu, fərqliliyini və üstünlüyünü vurğulayır. Yalnız bir ədəd olan, təkrarı olmayan, özünəməxsus xüsusiyyətlərə malik olan varlıqlar və ya hadisələr üçün istifadə olunur.
Binəzir sözü, əşyanın yalnız sayca tək olmasını deyil, həm də keyfiyyət və xüsusiyyətlərinin də fərqli, misilsiz olmasını bildirir. Məsələn, "binəzir gözəllik" deyərkən, sadəcə gözəl bir şeydən danışmırıq, əvəzsiz, təkrar olunmaz bir gözəllikdən bəhs edirik. Bu söz, dəyərli və nadir olanı ifadə etmək üçün də istifadə oluna bilər. Məsələn, "binəzir əlyazma" ifadəsi, nadir və qiymətli bir əlyazmanı ifadə edir.
Ədəbiyyatda tez-tez rast gəldiyimiz binəzir sözü, şairlər tərəfindən bir insanın, əşyanın və ya hadisənin üstün keyfiyyətlərini, fərqliliyini və qiymətini vurğulamaq üçün ustalıqla istifadə olunur. Yuxarıda verilən misal da buna bariz nümunədir. "Fazili-binəzir, Şeyx Kəbir" ifadəsi, Şeyx Kəbirin həm elm və əxlaq baxımından misilsiz olduğunu, həm də böyük bir alim olduğunu bildirir.
Qısacası, binəzir sözü, sadə bir "misilsiz" mənasından daha geniş bir məna spektrinə malikdir. O, təkrar olunmazlığı, üstünlüyü, nadirliyi və dəyərliliyi birlikdə ifadə edən zəngin bir leksik vahiddir.