Nəzir-niyaz sözü Azərbaycan dilində iki sözün birləşməsindən əmələ gəlmiş bir termindir: nəzir və niyaz. Hər iki söz də dini və ya xalq inancları ilə sıx bağlıdır və ümumi mənada bir istək, arzu və ya dua ilə bağlı hədiyyə və ya qurban vermək mənasını verir. Ancaq birləşmiş formada "nəzir-niyaz" daha geniş bir məna kəsb edir.
Nəzir, Allahdan bir istəyin yerinə yetməsi üçün edilən vəd, əhd və ya qurban verilməsi deməkdir. Bu, müqəddəs bir yerə, məzarlığa və ya müqəddəs sayılan bir varlığa təqdim edilən hədiyyə ola bilər. Mənşəcə ərəb dilindən gəlmə söz olan "nəzir" (نذر) "əhd", "vəd", "qurban" kimi mənaları ehtiva edir.
Niyaz isə Allahdan, müqəddəslərdən və ya digər qüvvələrdən bir şey istəmək, dua etmək mənasındadır. Dini kontekstdə "niyaz" sözü səmimi bir dua, yalvarış, arzu ifadə edir. Sözün etimologiyası fars dilinə dayanır və "dua", "arzular" kimi mənaları özündə əks etdirir.
Beləliklə, "nəzir-niyaz" ifadəsi bir istəyin, arzunun yerinə yetməsi üçün edilən həm qurbanverməni (nəzir), həm də səmimi duanı, yalvarışı (niyaz) birlikdə ifadə edir. S. Hüseynin nümunəsində olduğu kimi, yüzlərlə ziyarətçinin bir daşa gətirdikləri hədiyyələr və etdikləri dualar məhz "nəzir-niyaz" kimi birlikdə təsvir olunur. Bu ifadə, həm dini, həm də folklorik kontekstlərdə istək, arzu və dua ilə bağlı hədiyyə və qurbanların ümumi məcmusunu təsvir etmək üçün işlədilir.
Müxtəlif cümlələrdə işlənmə nümunələri:
- Ziyaətçilər müqəddəs bulağın yanında nəzir-niyaz edirdilər.
- O, uzun illər boyu arzusunun yerinə yetməsi üçün nəzir-niyazda tapmışdı.
- Piri məqbərəsinə gələn hər kəs nəzir-niyazını təqdim edərdi.