Cəzaverici (is. cəzaya məhkum edən, cəzalandıran, cəza vermək məqsədi daşıyan) sözü, bir hərəkət, qanun, sistem və ya qurumun cəza vermə funksiyasını ifadə edən geniş mənalı bir termindir. Bu, sadəcə cəza tətbiq etmək deyil, eyni zamanda cəzanın tətbiqinin ardınca gələn digər aspektləri də əhatə edir. Məsələn, bir qanun cəzaverici ola bilər, çünki qanun pozuntusuna görə cəza müəyyən edir və bu cəzanın icrasını təmin edir. Bundan əlavə, bu söz həm fiziki, həm də mənəvi cəzaları özündə əks etdirə bilər. Fiziki cəza, bədənə vurulan zərbələr kimi açıq-aşkar şəkildə görünən cəzalardır, mənəvi cəzalar isə həbs, cərimə və ya ictimai rəy tənqidi kimi daha incə şəkildə tətbiq olunur.
Cəzaverici sözünün əhatə etdiyi anlayışlar arasında cəzanın tətbiqi mexanizmləri, cəzanın məqsədləri (məsələn, cəza ədaləti, qoruyucu tədbirlər, cəzanın qorxulu təsiri), cəzanın ədalətli olub-olmaması və hətta cəzanın effektivliyi kimi mübahisəli mövzular da yer alır. Cəzanın tətbiqində müxtəlif meyarlar və prinsiplər, məsələn, müvafiqlik prinsipi (cəzanın cinayətin ağırlığına uyğun olması), proporsionallıq prinsipi (cəzanın həddini aşmaması) və bərabərlik prinsipi (eş ittihamlar üçün eyni cəzanın tətbiq edilməsi) nəzərə alınmalıdır.
Cəzaverici orqanlar dedikdə, adətən, dövlətin cinayətkarlara qarşı cəza tətbiq etmək səlahiyyətinə malik qurumları nəzərdə tutulur. Buraya məhkəmələr, polis, həbsxanalar və prokurorluq kimi qurumlar daxildir. Lakin, daha geniş mənada, məktəblərdə tərbiyəvi tədbirlər həyata keçirən müəllimlər, şirkətlərdə intizam qaydalarını pozduqları üçün işçilərə cəza tətbiq edən rəhbərlər də cəzaverici funksiyaları yerinə yetirən qurumlar kimi nəzərdən keçirilə bilər.
Nəticə olaraq, “cəzaverici” sözü sadə bir tərifdən daha çox, müxtəlif aspektləri özündə birləşdirən, mürəkkəb və çoxşaxəli bir anlayışı əhatə edir. Bu anlayışın tam dərk edilməsi üçün həm qanunvericilik, həm də sosioloji baxımdan təhlil aparmaq vacibdir.