Cılxaca sözü Azərbaycan dilində əsasən qatıqdan, süd məhsullarından hazırlanan bir növ yeməyi, daha doğrusu, onun hazırlanma üsulunu ifadə edir. Lüğətlərdə "bax cılxa" kimi izahı, sözün mənasının tam əhatə olunmasına kifayət etmir. Çünki "cılxaca" sadəcə bir qida deyil, xüsusi bir bişirmə texnikasını da özündə əks etdirir.
Əslində "cılxaca" qatıq və ya südün qaynadılması, sonra isə aşağı odda qatılaşdırılması və ya bişirilməsi prosesini bildirir. Bu proses zamanı məhsul qatılaşır, quru maddə miqdarı artır və xüsusi bir dad və quruluş əldə edilir. Sözün kökü olan "cılxa" sözü ilə əlaqəli olaraq, cılxaca hazırlanan yeməyin qatı, sıx, bəzən isə yapışqan bir quruluşa malik olması ehtimal edilir. Misal olaraq, sitatda göstərilən "südlü yaymanı cılxaca süddən bişirim" ifadəsi, yaymanın süddə qaynadılaraq qatılaşdırılmasını, yəni "cılxaca" üsulu ilə bişirilməsini ifadə edir.
Beləliklə, "cılxaca" yalnız bir yemək adı deyil, həm də özünəməxsus bişirmə texnikasıdır. Bu texnika müxtəlif süd məhsullarına tətbiq oluna bilər və hər dəfə fərqli dad və quruluşlu yeməklər əldə etməyə imkan verir. "Cılxaca"nın hazırlanması regionlara görə fərqli ola bilər və hər bir ailənin özünəməxsus reseptləri mövcuddur. Bu da sözün mənasını daha da zənginləşdirir və onu sadə bir "qida" anlayışından çıxararaq, mədəniyyətlə sıx bağlı bir kulinariya ənənəsinin tərkib hissəsi kimi qəbul etməyə imkan verir.
Ona görə də, "cılxaca" sözü sadəcə bir lüğət mənası ilə kifayətlənməyən, çox daha dərin mənaya malik olan bir sözdür. O, Azərbaycan kulinariya mədəniyyətinin bir parçasıdır və bu mədəniyyətin zənginliyini əks etdirir.