Çarpaz (s. və zərf): Bu söz, əsasən iki əsas mənanı özündə birləşdirir: geometrik bir forma və bir-birini kəsən hərəkətləri və ya obyektləri ifadə edir. Birinci mənası, iki xəttin və ya obyektin bir-birini kəsərək xaç və ya x formasını yaratmasıdır. Bu, "xaçvari", "xəncərvari" və ya "çataq" kimi sinonimlərlə ifadə oluna bilər. Məsələn, "çarpaz cizgilər" deyəndə iki xəttin bir-birini 90 dərəcəlik bucaq altında kəsərək əmələ gətirdiyi xaçvari bir forma nəzərdə tutulur. Bu mənada çarpaz, həndəsi bir təsvirin, müəyyən bir quruluşun və ya dizaynın təsviri üçün işlədilir.
İkinci mənada isə "çarpaz" hərəkətin və ya yerləşmənin qarışıq, bir-birini kəsən və ya üst-üstə düşən xarakterini ifadə edir. Məsələn, "çarpaz yollar" deyəndə bir-birini kəsən və ya qovuşan yollar nəzərdə tutulur. Bu, sadəcə iki xəttin kəsişməsindən daha geniş bir məna daşıyır və bir-birinə qarışan, əlaqəli, bəzən də qarışıq vəziyyəti təsvir edir. Kənd təsərrüfatında çarpaz tozlanma, məsələn, fərqli bitkilərin bir-birini tozlandırması kimi bir prosesi ifadə edir. Bu mənada "qarışıq", "qovuşan", "əlaqəli" kimi sözlər sinonim kimi işlədilə bilər.
Ümumiyyətlə, "çarpaz" sözü həm dəqiq həndəsi təsvirlər üçün, həm də daha geniş, metaforik mənada, qovuşma, qarışıq və ya üst-üstə düşmə kimi anlayışları ifadə etmək üçün istifadə oluna bilər. Misal olaraq verdiyiniz "Çarpaz taxtalarla mıxlanmış köhnə bir qapının üstündə tabaşir" cümləsində sözün birinci, daha həndəsi mənası üstünlük təşkil edir. Taxtaların bir-birini kəsib xaçvari bir formada birləşməsi təsvir edilir.