izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Çatıltı sözü, Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir söz olub, əsasən qırılma, sınıq, yarıq və ya oxşar səs çıxaran hərəkətlərlə əlaqələndirilən kəskin, qısa və iti bir səsi ifadə edir. Sadəcə "bax çatırtı" ifadəsi ilə məhdudlaşmaq, bu sözün zənginliyini tam əks etdirmir.

Çatıltı, həm maddi cisimlərdən, həm də qeyri-maddi mənalarda istifadə edilə bilər. Məsələn, quru budağın qırılma səsi, qəfil yaranan bir yarıq, buz parçasının parçalanması, quru torpağın çatlaması, sümüyün sınığı – bunların hamısı "çatıltı" ilə ifadə edilə bilən səslərdir. Bu səslərin ortaq xüsusiyyəti onların qısa, kəskin və iti olmasıdır. Səsin gücü, yaranma səbəbindən asılı olaraq dəyişə bilər; incə bir çatıltıdan tutmuş, qüvvətli bir partlayışa bənzər səsə qədər geniş miqyasda ola bilər.

Maraqlı tərəfi isə, "çatıltı" sözü bəzən metaforik mənada da işlədilir. Məsələn, bir planın birdən-birə dağılması, bir əlaqənin qəfil pozulması, bir ümidin sınması kimi vəziyyətlərdə də bu söz istifadə oluna bilər. Bu halda, "çatıltı" səsin özündən daha çox, onun yaratdığı ani və gözlənilməz dəyişikliyi, qırılmanı ifadə edir. Beləliklə, "çatıltı" sadə bir səs təsviri deyil, həm də ani bir dəyişiklik, parçalanma, dağılma mənasını da özündə ehtiva edir.

Qısacası, "çatıltı" sözü Azərbaycan dilinin ifadə qabiliyyətini nümayiş etdirən, həm konkret, həm də metaforik mənalarda istifadə oluna bilən, zəngin bir söz seçimi təşkil edir. Onun sadə görünüşünün arxasında, çox daha dərin və maraqlı bir məna dünyası gizlənir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz