Çəltik (Oryza sativa) – taxıl bitkilərinin ən vacib növlərindən biridir və dünyanın əsas ərzaq məhsullarından sayılır. Lüğətdəki "qabığı çıxarılmamış düyü (əkmək üçün)" tərifi onun əsas mənasını əks etdirir, lakin çəltiyin əhəmiyyətini tam şəkildə əhatə etmir. Əslində, çəltik bitkisi özündə düyünün hələ emal olunmamış, qabıqları ilə birlikdə olan formasını təmsil edir. Bu qabıq, düyünün yığımdan sonra təmizlənməsi və istehlak üçün hazırlanması prosesində çıxarılır.
Çəltiyin əkilməsi xüsusi şərait tələb edir. Suvarılan sahələrdə, tez-tez palçıqlı torpaqlarda yetişdirilir. "Dizə qədər suyun-palçığın içində çəltik əkini" ifadəsi, bu bitkinin yetişdirilməsinin spesifikliyini göz qabağında canlandırır. Çəltiyin əkilməsi əmək tələb edən bir prosesdir və ənənəvi olaraq əl əməyi ilə həyata keçirilir. Müasir texnologiyaların tətbiqi ilə bu proses nisbətən asanlaşıb, lakin əkin sahələrinin xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır.
Çəltik yalnız qida mənbəyi kimi deyil, həm də mədəniyyət, iqtisadiyyat və ətraf mühitin mühafizəsi üçün vacib rol oynayır. Dünyanın bir çox ölkəsində, xüsusilə Asiya ölkələrində əhalinin əsas qida məhsuludur və milyonlarla insanın həyatını təmin edir. Çəltiyin əkinçiliyi yerli əhalinin həyat tərzinə, ənənələrinə və iqtisadiyyatına güclü təsir göstərir. Bundan əlavə, çəltiyin əkilməsi ətraf mühitin mühafizəsi üçün də vacibdir, çünki suvarılan tarlalar biomüxtəlifliyin qorunmasına kömək edir.
Qısaca desək, çəltik sadəcə qabığı çıxarılmamış düyü deyil, həm də tarixi, mədəni və iqtisadi baxımdan əhəmiyyətli bir bitkidir. Onun əkilməsi, emalı və istehlakı min illər boyu insan həyatında mühüm rol oynamışdır və gələcəkdə də oynamağa davam edəcəkdir.