Çətənə (Cannabis sativa), birillik, ipək kimi lifləri ilə seçilən bir ot bitkisidir. Azərbaycan dilində geniş yayılmış və əsrlər boyu müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilmişdir. Onun ən önəmli xüsusiyyəti, uzun və möhkəm liflərinin olmasıdır ki, bu da əsrlər boyu kəndir, ip, parça və digər toxuculuq məmulatlarının istehsalında əvəzolunmaz bir material kimi istifadəsinə səbəb olmuşdur. Tarix boyu çətənədən hazırlanan yelkənli gəmilərin və digər nəqliyyat vasitələrinin dənizlərdə sərbəst üzməsində əvəzolunmaz rolu olub.
Çətənənin tumlarından isə yağ çıxarılır. Bu yağ, qida sənayesində, kosmetikada və hətta tibbdə müxtəlif tətbiqlərə malikdir. Çətənə yağı, yüksək miqdarda doymamış yağ turşuları ehtiva etdiyindən, sağlamlıq üçün faydalı hesab olunur.
Bitkinin müxtəlif hissələrinin istifadəsi, coğrafiyaya və mədəniyyətə görə dəyişə bilsə də, çətənə həmişə insan həyatında mühüm rol oynamışdır. Ancaq son illərdə çətənənin psixotrop təsiri olan cannabinoidlərin, xüsusilə də tetrahydrocannabinol (THC) yüksək konsentrasiyada olduğu növlərinin qanunsuz istifadəsi və narkotik maddə kimi yetişdirilməsi səbəbindən bu bitkinin ətrafında müəyyən qədər qarışıqlıq yaranmışdır. Bu, bitkinin özünün deyil, bəzi növlərinin sui-istifadəsinə bağlıdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, çətənənin qanuni və qeyri-qanuni istifadə formaları arasında fərq qoymaq vacibdir. Texniki çətənə (THC səviyyəsi çox aşağı olan növlər) qanuni olaraq toxuculuq, tikinti materialları və digər məqsədlər üçün yetişdirilir və istifadə olunur.
Beləliklə, çətənə, sadəcə "bir illik ot bitkisi" olmaqdan daha çoxdur. O, zəngin bir tarixə, müxtəlif istifadə formalarına və həm də müəyyən mübahisələrə səbəb olan mürəkkəb bir bitkidir.