Çirkləndirmək fellinin əsas mənası bir şeyə çirk, kir, zibil və ya istənməyən maddələr qatmaq, onu təmizliyindən məhrum etmək deməkdir. Bu, sadəcə fiziki bir proses olmayıb, daha geniş mənada müəyyən bir ətraf mühitin, məkanın və ya obyektin təbii vəziyyətini pozmaq, onun keyfiyyətini aşağı salmaq mənasını da ehtiva edir.
Məsələn, bir paltarı çirkləndirmək onun üzərinə torpaq, ləkə, ya da digər maddələr bulaşdırmaq deməkdir. Lakin, bu termin daha geniş kontekstlərdə də işlədilə bilər. Mühit çirklənməsi, hava çirklənməsi, su çirklənməsi kimi ifadələr ətraf mühitin zərərli maddələr və tullantılarla pozulmasını ifadə edir. Həmçinin, mədəni çirklənmə, əxlaqi çirklənmə kimi ifadələr də mədəni dəyərlərin, əxlaqi prinsiplərin pozulmasını bildirir. Beləliklə, “çirkləndirmək” sözü yalnız fiziki bir əməli deyil, həm də metaforik mənada işlədilə bilən, daha geniş kontekstlərə malik bir termindir.
Ədəbi nümunədə göstərilən “Tut bu paltarları, saxla, çirkləndirməyəsən” cümləsi isə sadə bir məişət mənzərəsini təsvir edir. Burada çirkləndirmək sözü paltarların kir, ləkə və s. ilə çirklənməsinin qarşısını almaq mənasında işlənilir. Lakin bu sadə mənada belə, sözün təmizliyin qorunması ideyasını necə güclü bir şəkildə vurğuladığını görə bilərik.
Qısaca olaraq, “çirkləndirmək” sözü, həm konkret, həm də məcazi mənada işlədilən, bir çox müxtəlif kontekstləri əhatə edən maraqlı bir leksik vahiddir.