Çoban-çoluq sözü Azərbaycan dilində, keçmişdə yuxarı təbəqənin aşağı təbəqəyə mənsub insanlara etdiyi təhqiramiz bir ifadə olaraq istifadə olunmuşdur. Bu termin, çobanların və onların ailələrinin (çoluq-uşağın) o dövrün ictimai iyerarxiyasında ən aşağı pillələrdə yer almasını əks etdirir və bu qrup insanları aşağılamaq, onların sosial statusunu vurğulamaq məqsədilə işlədilib.
Sözün tərkibindəki "çoban" sözü əsasən mal-qara otaran, sadə həyat tərzi sürən bir insanı ifadə edir. "Çoluq" isə qadın, xanım, həyat yoldaşı mənasına gəlsə də, bu kontekstdə geniş mənada çoban ailəsini, yəni çobanla bir yerdə yaşayan bütün yaxınlarını - həyat yoldaşını, övladlarını və s. əhatə edir. Beləliklə, "çoban-çoluq" ifadəsi bir çox insanı, bütün bir ailəni aşağılamaq üçün istifadə olunan kollektiv bir təhqirdir.
Verilən nümunədə ("Çobançoluq oğlu bəy ilə bahəm olubdur; hamını bəyən") ifadənin necə təhqir kimi istifadə olunduğunu görürük. Burada "çobançoluq oğlu" ifadəsi, yəni çoban ailəsindən olan birinin, hətta bəy kimi yüksək təbəqədən olan biri ilə eyni səviyyədə qəbul edilməsini ifadə edərək, təhqir məqsədini daha da gücləndirir. Yəni, əslində, çoban ailəsindən olan şəxsin yüksək təbəqəyə aid olanla eyni səviyyədə olması qeyri-mümkün kimi göstərilir, bu da sözün əslində bir təhqir olduğunu sübut edir.
Ümumilikdə, "çoban-çoluq" ifadəsi keçmişin sosial qeyri-bərabərliyini və yuxarı təbəqənin aşağı təbəqəyə qarşı ədalətsiz münasibətini əks etdirən maraqlı bir leksik vahiddir. Bu ifadənin təhqiramiz xarakteri tarixi kontekst nəzərə alınmadan başa düşülməlidir.