Dədəsiz sözü Azərbaycan dilində "atasız" mənasında işlənir. Sifət və isim kimi həm müstəqil, həm də bağlı söz birləşmələri daxilində istifadə oluna bilir. Yəni, həm bir insanın atadan məhrum olduğunu bildirmək üçün ("dədəsiz uşaq"), həm də daha geniş mənada, ata nəzarətindən, qayğısından məhrum qalmış bir vəziyyəti ifadə etmək üçün ("dədəsiz qalmış torpaqlar" kimi məcazi mənalarda) işlədilə bilər.
Bayatı misalında görüldüyü kimi, "dədəsiz" sözü daha çox emosional yüklənmə daşıyır. Bu misalda sosial durumun, yetim qalmanın ağır yükünü vurğulayır. "Əziziyəm təndirə; Odun qala təndirə; Dədəsizin nə həddi; Dədəliyə tən dura?" sətirlərində dədəsiz qalmış birinin acizliyini, himayəsizliyini, haqsızlıq qarşısında müdafiəsizliyini göz önünə sərir. Sözün bu istifadəsi, sadəcə bioloji bir faktı deyil, həm də sosial və emosional bir vəziyyəti ifadə edir.
Maraqlı bir nüans kimi, "dədəsiz" sözünün qədim türkcə köklərə malik olması ehtimal olunur. "Dədə" sözünün özü də əsrlər boyu dəyişən mənaları ilə zəngindir və yalnız bioloji ata deyil, hörmətli qoca kişi, tayfa ağsaqqalı, ruhani lider kimi mənalarda da işlənmişdir. Beləliklə, "dədəsiz" olmaq, sadəcə atadan məhrum olmaq deyil, həm də qoruyucu, himayəçi, rəhbər bir şəxsdən məhrum olmaq mənasını da ehtiva edə bilər.
Ümumiyyətlə, "dədəsiz" sözü dilin zənginliyini və ifadə imkanlarını göstərən, həm sadə, həm də çoxşaxəli mənaları olan bir sözdür. Onun istifadəsi kontekstdən asılı olaraq fərqli duyğu və mənalar yarada bilir.