Dəftərxana (əsli yun. və fars.) - Bir idarənin, müəssisənin və ya təşkilatın inzibati və ya kargüzarlıq işləri ilə məşğul olan şöbəsi, bölməsi və ya otağı. Dəftərxananın əsas funksiyası sənədlərin qəbulu, qeydiyyatı, saxlanması, emalı və yayılmasıdır. Bu, müasir mənada "ofis" anlayışına yaxındır, lakin "dəftərxana" sözü daha çox tarixi və rəsmi bir kontekstdə işlədilir. Keçmişdə, xüsusilə də hökumət və dövlət qurumlarında, dəftərxanalar daha böyük əhəmiyyətə malik idi və çoxsaylı işçini özündə birləşdirirdi.
Dəftərxana sözünün etimologiyasına nəzər salsaq, onun köklərinin qədim yunan və fars dillərinə uzandığını görürük. Bu, sözün qədim tarixə malik olduğunu və inzibati işlərin təşkili ilə bağlı uzunmüddətli bir təcrübəni əks etdirdiyini göstərir. Yunan və fars dillərindən keçərək Azərbaycan dilinə daxil olmuşdur və əsrlər boyu inzibati və kargüzarlıq sisteminin ayrılmaz hissəsi kimi mövcud olmuşdur.
Mirzə Səfər nümunəsində olduğu kimi, keçmişdə dəftərxanalarda işləmək nüfuzlu və məsul bir vəzifə hesab olunurdu. Bu, həm də yazma-oxuma bacarıqlarının və inzibati işlərlə bağlı biliklərin vacibliyini vurğulayır. Müasir dövrdə dəftərxanalar texnoloji inkişaflarla yanaşı təkmilləşmiş, kompüter sistemləri və müasir avadanlıqlardan istifadə olunur, lakin əsas funksiyaları – sənədlərin idarə olunması və informasiyanın emalı – dəyişməz qalır.
Beləliklə, "dəftərxana" sadəcə bir şöbə adı deyil, həm də tarixi bir konteksti, inzibati sistemin təşkilatını və informasiya axınının idarə olunmasını əks etdirən, zəngin mənaya malik bir termindir.