Dələmə sözü Azərbaycan dilində əsasən pendir istehsalının ilkin mərhələsini ifadə edir. Sadəcə "pendir halına keçmək üzrə olan süd" deyil, daha dəqiq desək, xüsusi fermentlər və ya turşu bakteriyalarının təsiri ilə qatılaşmağa başlamış, lakin hələ pendir halına tam çevrilməmiş süd kütləsidir. Bu prosesdə südün tərkibindəki kazein zülalları bir-birinə yapışaraq qatılaşır və ayranabənzər bir quruluş əmələ gətirir. Dələmənin keyfiyyəti və dadı istifadə olunan südün növündən, fermentlərin çeşidindən və fermentasiya prosesinin müddətindən asılıdır.
Qoyun sürülərinin çox olduğu bölgələrdə dələmə daha çox hazırlanır. Çünki qoyun südü pendir istehsalı üçün xüsusilə uyğundur. Misalda verilən "Bir dələmə tapıb içsək, pis olmaz" ifadəsi dələmənin dadının xoş və təravətli olmasını, eyni zamanda kənd həyatının sadə və təbii ləzzətlərini əks etdirir. Bu, dələmənin sadəcə bir məhsul deyil, həm də bir ənənə, həyat tərzi ilə bağlı bir anlayış olduğunu göstərir.
Dələmənin pendir istehsalında əhəmiyyəti çox böyükdür. Çünki pendirin keyfiyyəti birbaşa dələmənin keyfiyyətindən asılıdır. Düzgün hazırlanmış dələmə, tam dadlı və keyfiyyətli pendir əldə etmək üçün əsas təminatdır. Dələmə, müasir texnologiyalardan istifadə edilərək sənaye miqyasında da istehsal oluna bilsə də, ənənəvi üsulla, ev şəraitində hazırlanan dələmənin özünəməxsus dadı və ətri vardır.
Ümumilikdə, dələmə sözü, pendir istehsalının yalnız bir mərhələsi deyil, həm də Azərbaycanın kənd həyatının, ənənəvi qida mədəniyyətinin tərkib hissəsidir. Bu sözün arxasında sadəcə bir süd məhsulu yox, həm də əmək, təbiət və tarixlə bağlı bir sıra assosiasiyalar gizlənir.