Dəm (farsca mənşəli) sözü əsasən "nəfəs" mənasında işlənir. Lakin sadəcə "nəfəs almaq" hərəkətindən daha geniş bir məna spektrini əhatə edir. Dərin bir nəfəs, həyəcanla gələn nəfəs, ölüm anındakı son nəfəs – bütün bunlar "dəm" sözü ilə ifadə oluna bilər. Beləliklə, "dəm" sadəcə bioloji bir proses deyil, həm də ruhun, həyatın, hətta qüvvənin bir simvolu kimi də qəbul edilə bilər.
Sözün "dəm-dəmə" formasında işlənməsi isə, nəfəsin tez-tez və qısa müddətlər ərzində alınmasını, yəni nəfəs darlığını, tükənməni, fiziki və ya emosional yorğunluğu ifadə edir. Misal olaraq verilən "dəm-dəmə vermək" ifadəsi həm nəfəs-nəfəsə danışmaq, həm də səs-səsə danışmaq kimi iki mənaya malikdir. Bu, sözün çoxşaxəli məna kəsb etdiyini və kontekstdən asılı olaraq fərqli yollarla izah edilə biləcəyini göstərir.
Ədəbiyyatda "dəm" sözü daha da rəmzi bir mənaya sahib ola bilər. Mənəvi və ya ruhani bir güc, ilham, vəhy, hətta həyatın özü kimi metaforik mənalar da daşıya bilər. Bu baxımdan, "dəm" sözünün istifadəsi mətndə bir dərinliyin, daha çox təfəkkürü əks etdirir. Misal olaraq verilən şeir parçasında "dəm-dəmə" sözünün istifadəsi, şairin və ya natiqin nitqinin sürətli və həyəcanlı olduğunu vurğulayır.
Yekun olaraq, "dəm" sözü sadə bir leksik vahiddən daha artıqdır. O, özünün çoxşaxəli mənaları, rəmzi istifadəsi və kontekstə uyğun dəyişən təfsiri ilə Azərbaycan dilinin zənginliyini nümayiş etdirir.