Dərban sözü farsca mənşəlidir və köhnə Azərbaycan dilində qapıçı mənasında işlənmişdir. Sadəcə qapıçı deyil, daha çox qapıda növbət çəkən, giriş-çıxışı nəzarət edən, mühafizəçi vəzifəsini yerinə yetirən şəxs deməkdir. Bu mənada, dərban sadəcə qapını açıb-bağlayan bir işçi deyil, həm də müəyyən bir səlahiyyətə, hətta müəyyən bir ictimai statusa malik ola bilərdi.
Tarixi mənbələrə əsasən, dərbanlar saraylarda, böyük evlərdə, qalalar və digər mühüm yerlərdə xidmət edirdilər. Onların vəzifəsi yalnız qapını açmaq və bağlamaqdan ibarət deyildi. Dərbanlar qonaqları qarşılayır, onların kimliyini yoxlayır, lazım gəldikdə girişə icazə vermir, müəyyən məlumatları çatdırır və təhlükəsizlik tədbirlərini həyata keçirirdilər. Beləliklə, dərbanlar həm də mühafizəçi, müşahidəçi və hətta elçi kimi rol oynayırdı.
Misal olaraq gətirilən şeir parçasında "dəri-dildarə dərbandır" ifadəsi, sevgiliyə qovuşma yolunda maneəni, sevgi yolunu bağlayan bir qüvvəni ifadə edir. Bu, dərban sözünün sadəcə fiziki bir mənada deyil, məcazi mənada da işlənə biləcəyini göstərir. Maneə, əngəl, qadağa kimi mənaları da ehtiva edə bilər.
Beləliklə, "dərban" sözü sadəcə "qapıçı" mənasından daha geniş bir konteksti əhatə edir və tarixi, sosial və məcazi mənalarını anlamaq onun zəngin leksik imkanlarını daha yaxşı dərk etməyə imkan verir.