Dərd-əzab sözü Azərbaycan dilində dərin məna daşıyan bir birləşmədir. Farsca "dərd" və ərəbcə "əzab" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmiş bu termin, insan həyatının mənfi tərəflərini, ağır yaşantılarını, fiziki və mənəvi çətinliklərini ifadə edir. Sadəcə "kədər" və ya "acı" sözlərinin sinonimi olmaqdan daha geniş bir məna spektrinə malikdir.
"Dərd", daha çox ruhi, iç dünyanı sarsıdan, qəlbi yaralayan bir iztirabı, kədəri, üzüntünü ifadə edərkən, "əzab" fiziki ağrı, əziyyət, cəza, çətinlik kimi daha konkret və xarici təsirlərin yaratdığı mənfi vəziyyəti bildirir. Beləliklə, "dərd-əzab" birləşməsi həm ruhi, həm də fiziki olaraq insanı sarsıdan, yorğan, əzab verən hər cür çətinliyi əhatə edir. Bu, uzun sürən xəstəlik ola bilər, sevilən birinin itirilməsi ilə bağlı dərin kədər ola bilər, yaxud da ağır sosial və iqtisadi problemlər nəticəsində yaranan ümidsizlik və çarəsizlik hissi ola bilər.
Lüğətlərdə "dərd-qəm" kimi bir birləşmənin də mövcudluğu diqqət çəkir. Hər iki birləşmə eyni anlamı ifadə etsə də, "dərd-əzab" daha ağır, daha dərin və hətta daha uzun müddətli iztirabı təsvir edir. "Dərd-qəm" daha geniş yayılmış, gündəlik həyatda daha tez-tez istifadə edilən bir ifadə olsa da, "dərd-əzab" daha dramatik və ağır vəziyyətləri təsvir etmək üçün seçilir.
Tarix boyu şairlər, yazıçıları və sənətkarlar "dərd-əzab" mövzusunu əsərlərində geniş şəkildə işlətmiş, insan həyatının bu acı tərəflərini ifadə etmək üçün bədii vasitələrdən istifadə etmişlər. Dərd-əzab həm də insanları daha güclü, daha dözümlü edən, həyatı dərk etməyə, qiymətləndirməyə və özünü tanımağa sövq edən bir amil kimi qəbul edilə bilər.