Dəruni (fars. دَروُنی) sözü Azərbaycan dilində əsasən "ürəyə, qəlbə, daxili aləmə aid olan" mənasında işlənir. Lakin bu tərif, sözün zəngin mənasını tam əhatə etmir. Dəruni, sadəcə "daxili" olmaqdan daha çox, şəxsin ən gizli, ən incə hisslərinin, düşüncələrinin, təcrübələrinin yer aldığı, görünməyən, lakin həyati əhəmiyyət kəsb edən daxili aləmini ifadə edir. Bu, fiziki deyil, ruhi bir məkana işarədir; insanın özünə məxsus, digərlərinə tam açılmaya bilən, bəzən özünün belə tam dərk edə bilmədiyi bir dünyadır.
Dəruni, sözün əsl mənasında gizli, məxfi olanı ifadə edir. Xarici aləmin təsirlərindən uzaq, sakit və səmimi bir məkandır. Orada insan özünün ən həqiqi üzü ilə qarşılaşır, özünü dərinliklərdən kəşf edir. Dəruni aləmin sirrini anlamaq insanın özünü tanıması, özünü dərk etməsi yolunda əsas addımlardan biridir. Bu, həm də şəxsiyyətin formalaşması, mənəvi inkişafı üçün vacib bir mərhələdir.
Psixoanalizin banisi Ziqmund Freydin şəxsiyyətin "id", "ego" və "superego" kimi təbəqələrə bölünməsi nəzəriyyəsinə bənzər bir şəkildə, dəruni aləm şəxsiyyətin ən dərin qatlarını əks etdirir. Buraya şüursuzluqda olan hisslər, xatirələr, arzulardə daxildir. Bu mənada, dəruni yalnız "daxili" deyil, həm də "gizli", "məxfi", "əsl" mənalarını da özündə birləşdirir.
Ədəbiyyatda dəruni çox vaxt qəhrəmanın daxili dünyasının, his və duyğularının təsvirində istifadə olunur. Dəruni aləmin təsviri əsərin psixoloji dərinliyini artırır, oxucuya qəhrəmanı daha yaxından tanımaq imkanı verir. Beləliklə, "dəruni" sözü yalnız bir lüğət mənasından daha çox, zəngin mədəni və ədəbi kontekstlərə malik olan bir termindir.