Dəyirman – taxılın üyüdülərək un və ya digər dənli bitki məhsullarına çevrilməsini təmin edən mexaniki qurğu və ya müəssisədir. Tarix boyu insanlığın ərzaq təminatında mühüm rol oynayan dəyirmanlar, əsasən, dənin öğütülmə prinsipinə əsaslanır. Bu proses, həm əl ilə işlədilən sadə əl dəyirmanlarından, həm də böyük miqyaslı, mürəkkəb texnologiyalara malik sənaye dəyirmanlarına qədər müxtəlif formada həyata keçirilir.
Dəyirmanların işlədilmə üsulları zaman keçdikcə inkişaf edib. Əvvəlcə, əl ilə işlədilən əl dəyirmanları və daha sonra suyun gücündən istifadə edilən su dəyirmanları geniş yayılıb. Suyun axınının enerjisini fırlanan daşlara ötürməklə, bu dəyirmanlar nisbətən daha effektiv üyütmə imkanı yaradıb. Sonralar isə küləyin gücündən istifadə edən yel dəyirmanları ortaya çıxıb. Bu, xüsusilə su mənbəyinin az olduğu ərazilərdə böyük əhəmiyyət kəsb edib. Yel dəyirmanlarının səciyyəvi görünüşü, həm də bir çox mədəniyyətin simvolu olaraq qəbul edilmişdir.
Sənaye inqilabından sonra isə buxar və elektrik enerjisi ilə işləyən dəyirmanlar istehsal olunmağa başlayıb. Bu, dəyirmanların istehsal gücünü xeyli artırıb, üyütmə prosesini daha sürətli və effektiv etmişdir. Müasir dəyirmanlar, avtomatlaşdırılmış sistemlərlə təchiz olunmuş, çox böyük miqdarda taxılın qısa müddətdə üyüdülməsini təmin edir. Bu gün istifadə edilən dəyirmanlar, taxılın növü, tələb olunan unun keyfiyyəti və istehsal həcminə uyğun olaraq müxtəlif dizayn və texnologiyalarla hazırlanır.
Beləliklə, dəyirman sadəcə bir qurğu deyil, tarix boyu insanlığın qida təminatını təmin etməkdə, texnoloji inkişafın əks olunduğu, mədəniyyətə öz izini qoyan bir texnoloji və sosial fenomendir.