Dəyirmandaşı – adətən, dəyirmanlarda buğdanı və ya digər dənli bitkiləri üyüdərək un əldə etmək üçün istifadə olunan silindrik və ya konik formada olan, ağır bir daşdır. Tarixən, ənənəvi dəyirmanların əsas işçi hissəsi olan dəyirmandaşları, güclü və davamlı materiallardan, məsələn, qranit, bazalt və ya qumdaşı kimi sərt süxurlardan hazırlanırdı. Onların səthi, unu daha effektiv üyütmək üçün xüsusi şəkildə hamarlanırdı və ya xırda dişlərlə təchiz olunurdu.
Dəyirmandaşının ölçüsü və çəkisi dəyirmanın ölçüsünə və gücünə görə dəyişirdi. Daha böyük və ağır daşlar daha çox un üyüdə bilirdi. Dəyirmanlarda, ümumiyyətlə, iki əsas dəyirmandaşı olurdu: sabit olan alt daş (yatır) və onun üzərində fırlanan üst daş (gəzən). Bu daşlar arasında olan boşluğun ölçüsü, üyüdülən unun incəliyini tənzimləmək üçün dəyişdirilə bilirdi.
Dəyirmandaşları sadəcə bir əmək aləti deyil, həm də tarixin və texnologiyanın inkişafının əyani bir nümunəsidir. Onların köməyi ilə əsrlər boyu insanlıq qida təminatını təmin edib. Müasir texnologiyanın inkişafı ilə birlikdə, elektrik dəyirmanları meydana çıxsa da, ənənəvi dəyirmandaşlarının tarixi əhəmiyyəti və estetik dəyəri hələ də qalmaqdadır. Bəzi muzeylərdə və etnoqrafiya mərkəzlərində ənənəvi dəyirmanlar və dəyirmandaşları nümayiş etdirilir, bu da onların tariximizdəki yerini qoruyub saxlayır.
Qeyd edək ki, “dəyirmandaşı” termini yalnız buğda üyütmək üçün istifadə olunan daşlar üçün deyil, müxtəlif material və məqsədlər üçün istifadə olunan digər girdə daşlara da aid edilə bilər. Məlumat əldə etmək üçün dəyirmanlarla bağlı ədəbiyyatlara, tarixi mənbələrə və muzeylərə müraciət etmək tövsiyə olunur.