Əldəyirmanı, əl ilə işlədilən kiçik bir dəyirman növüdür. Tarixən, xüsusilə kənd yerlərində, taxılın (əsasən buğda və arpa) un və ya yarmasına çevirilməsində geniş istifadə olunmuşdur. Onun ölçüləri kiçik olduğundan, adətən, ev təsərrüfatlarında şəxsi istifadə üçün nəzərdə tutulmuşdur. Əldəyirmanlarının quruluşu olduqca sadədir və əl qüvvəsi ilə işləyən bir mexanizmdən ibarətdir. Taxıl dəyirmanın üst hissəsindəki dəlikdən daxil edilir və əl çarxının fırladılması ilə daşların arasından keçərək un və ya yarma şəklinə salınır.
Əldəyirmanları zamanla təkamül etsə də, əsas prinsip həmişə eyni qalmışdır: iki daş arasından keçən taxılın sürtünmə qüvvəsi ilə üyüdülməsi. Bu daşlar, adətən, möhkəm və aşınmaya davamlı materiallardan, məsələn, qranit və ya bazalt kimi vulkanik süxurlardan hazırlanırdı. Əldəyirmanının ölçüsü və hazırlandığı material onun üyüdə biləcəyi taxıl miqdarını və üyütmə sürətini müəyyən edirdi. Kiçik ölçülü olduğundan, əldəyirmanı ilə çox miqdarda taxıl üyütmək uzun vaxt tələb edirdi, amma bu, ev təsərrüfatları üçün kifayət qədər un və ya yarma əldə etmək üçün əlverişli bir üsul idi.
Əldəyirmanı sadəcə bir əşya deyil, həm də tarixin, mədəniyyətin və kənd həyatının bir parçasıdır. Atalarımızın gündəlik həyatında mühüm rol oynayan bu əşya, bu gün tarixi və etnoqrafik muzeylərdə sərgilənir və kənd həyatının bir simvolu kimi qorunur. "Axşam lampa işığında Telli əldəyirmanı ilə yarma çəkirdi" misalı, keçmişin sadə, əməksevər həyat tərzinə gözəl bir işarədir və oxucuda nostalji hisslər oyadır.