Dilarxası sözü Azərbaycan dilçiliyində dilin arxa hissəsinin (dil kökü) və arxa damağın bir-birinə yaxınlaşması, bəzən isə toxunması ilə əmələ gələn artikulyasiya növünü ifadə edir. Bu yaxınlaşma nəticəsində əmələ gələn səslər dilarxası səslər adlanır.
Daha dəqiq desək, dilarxası artikulyasiyası zamanı dilin arxa hissəsi yumşaq damağa (və ya onun yaxınlığına) yaxınlaşır və hava axını bu dar keçiddən keçərək səs əmələ gətirir. Bu, dodaq səslərindən və ön dil səslərindən fərqlənir, çünki artikulyasiya yeri tamamilə fərqlidir. Dilarxası səslərin əmələ gəlməsində dilin arxa hissəsinin mövqeyi və hava axınının intensivliyi əsas rol oynayır.
Dilimizdəki bir çox səslər, xüsusilə də q, ğ, k, x səsləri dilarxası səslər kateqoriyasına aid edilir. Bu səslərin əmələ gəlmə mexanizmi oxşardır, lakin hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Məsələn, k və q səsləri arasında səsin kəskinliyi və sürtünmə dərəcəsi fərqlənir; ğ səsi isə sürtünməli bir dilarxası səsidir. x səsinin əmələ gəlməsində isə dilin arxa hissəsi yumşaq damağa daha az yaxınlaşır, səs daha sürtünməli olur.
Dilarxası səslərin öyrənilməsi fonetika və fonologiya elmləri üçün olduqca əhəmiyyətlidir. Bu səslərin artikulyasiya xüsusiyyətlərinin dəqiq təhlili dilin quruluşu və işləmə prinsiplərinin daha yaxşı başa düşülməsinə kömək edir. Bundan əlavə, dilarxası səslərin düzgün tələffüzü aydın nitq üçün vacibdir. Dilarxası səslərinin düzgün ifadə olunmaması nitqin anlaşılmasını çətinləşdirə bilər.